Vasten is een term die de meeste mensen kennen als een ritueel uit de Bijbel of de Koran. In vroeger tijden was vasten echter een normaal onderdeel van het bestaan. Mensen waren regelmatig gedwongen om gedurende een periode van 24 uur of langer niet te eten, omdat er simpelweg geen voedsel voorhanden was. De evolutie heeft er daarom voor gezorgd dat ons lichaam goed in staat is om met periodes van vasten om te gaan. In feite is onze leefstijl – met een onafgebroken stroom van beschikbare etenswaren en snacks – een onnatuurlijk fenomeen. 

Wanneer we gedurende een tijdje weinig of niet eten, schakelt ons lichaam over van het verbranden van voornamelijk glucose op het verbranden van vetzuren en ketonen die afkomstig zijn uit onze voorraad lichaamsvet. Een logische stap waardoor er – hoewel onze stofwisseling onder die omstandigheden onvoldoende toegang heeft tot glucose – toch voldoende energie voorhanden blijft om voldoende alert en energiek te blijven, zodat we kunnen jagen en plantaardig voedsel zoeken. We kunnen zelfs stellen dat de mensheid allang zou zijn uitgestorven zonder de mogelijkheid van onze stofwisseling om automatisch over te schakelen van het verbranden van glucose op vetzuren en ketonen!

Maar we zien ook dat door kortdurend vasten bepaalde in potentie ziekmakende stoffen in het bloed verminderen. Allereerst daalt de glucosespiegel, ook wel bloedsuikerspiegel genoemd. Een te hoog bloedsuikergehalte is een belangrijke risicofactor voor bijna alle chronische ziekten. Verder daalt de insulinespiegel en neemt de gevoeligheid voor dit hormoon toe. Ongevoeligheid voor dit hormoon – ook wel insuline-resistentie genoemd – is bijna altijd aanwezig bij obesitas en diabetes type 2. Het terugdringen van deze ongevoeligheid leidt vaak tot spectaculaire afname van overgewicht en bij diabetes type 2 tot het overbodig worden van dagelijkse insuline-injecties en zelfs tot omkering van de aandoening. Bovendien gaan ook de hersenen voor een groot deel over van het verbranden van glucose vervangen door ketonen. Dit gaat vaak gepaard met het opklaren van wat in de volksmond ook wel ‘hersenmist’ wordt genoemd, waardoor je helderder kunt denken. 

Gedurende het vasten beginnen onze cellen aan wat je rustig een grote schoonmaak van ons lichaam mag noemen. De zwakkere en oudere cellen beginnen namelijk een proces dat autofagie wordt genoemd en dat je vrij zou kunnen vertalen met ‘jezelf opeten’. Daarbij gaan zwakke cellen versneld dood en worden de oude celresten als voedsel gebruikt door gezonde cellen, die zich daarmee versterken tegen de plotselinge effecten van de verminderde beschikbaarheid van glucose. Wanneer er weer voeding beschikbaar komt, zien we vervolgens dat de jonge gezonde cellen, waaronder ook die van ons immuun-systeem, versneld beginnen uit te groeien tot gezonde volwassen cellen. 

Je kunt op diverse manieren periodiek vasten. Allereerst is het niet nodig dat je tijdens het vasten alleen water drinkt. Dit blijkt veel makkelijker te kunnen door een techniek die FMD (Fasting Mimicking Diet) wordt genoemd en die bij het vasten voor meerdere dagen dezelfde gunstige effecten oplevert. Je moet dan denken aan het eten van maximaal 500 kilocalorieën per dag, in de vorm van een salade met eventueel een klein stukje kip of zalm. In alle gevallen moet er tijdens vasten ruim worden gedronken, liefst in de vorm van gezouten kippenbouillon.

Er bestaan diverse populaire schema’s. Zo is er de dagelijkse ‘minifast’, waarbij de periode tussen het avondeten en het ontbijt wordt verlengd tot minimaal dertien à veertien uur. Een ander veel toegepast schema is bijvoorbeeld elke week of elke twee weken twee dagen vasten. Ik pas zelf eenmaal per maand het FMD toe op drie achtereenvolgende dagen. 

Door kortdurend te vasten worden kankercellen verzwakt en normale cellen juist sterker gemaakt.

Denk er overigens aan dat periodiek vasten geen alternatieve methode is om calorieën te minderen. Het is belangrijk dat je in de tussenliggende perioden normale hoeveelheden eet. Ook is het belangrijk om gezond te eten. Periodiek vasten is geen compensatie voor ongezonde maaltijden en frisdrank met bewerkte en vaak suikerrijke voedingsingrediënten. Verder is het belangrijk om voldoende informatie in te winnen voordat je gaat vasten. 

Recent onderzoek laat zien dat vasten ook opmerkelijke anti-kankereffecten heeft, vooral in combinatie met chemotherapie en bestraling. Door kortdurend te vasten worden kankercellen verzwakt en normale cellen juist sterker gemaakt. Onderzoeken bij mens en dier laten zien dat daardoor de effectiviteit van bestraling en chemotherapie toeneemt en de bijwerkingen afnemen.

De tot nu toe beperkte gegevens zijn onlangs uitgebreid met een publicatie over een heel belangrijk en relatief groot Nederlands onderzoek. Hieruit blijkt dat wanneer borstkankerpatiënten naast de standaard chemotherapie ook het FMD volgen gedurende drie dagen voor en op de dag van chemotherapie, de bijwerkingen van chemotherapie – zoals misselijkheid – verminderen, het antikankereffect van de therapie groter wordt en bovendien de schade aan het eigen immuunsysteem afneemt.

Er is nog een lange weg te gaan voordat we alles weten over de toepassingen van het FMD. Maar als kankerpatiënt heb je die luxe niet. Aarzel zeker in dat geval niet om het FMD met uw behandelende arts te bespreken. Overigens ook in het geval van obesitas en diabetes type 2. Het gaat om uw leven!