Het moderne rode gevaar
Hoofdredacteur Tom Kellerhuis schrijft in zijn redactioneel over zijn ervaringen in China.
De laatste en enige keer dat ik in de Volksrepubliek China was, zo’n drie jaar geleden, werd ik ingevlogen om een balletvoorstelling te bekijken. Het betrof een Chinese versie van Romeo en Julia, de tragedie van William Shakespeare over een onmogelijke liefde, uitgevoerd door een van China’s meest veelbelovende balletgezelschappen, het Suzhou Ballet Theater.
Gedurende deze driedaagse trip verbaasde ik me niet alleen over het drukke en vele vrachtverkeer op de snelweg van Shanghai naar het zo’n honderd kilometer landinwaarts gelegen Suzhou, een van de oudste steden in de delta van de Jangtsekiang, die in slechts een paar jaar tijd uitgroeide tot een ultramoderne stadskern van meer dan tien miljoen inwoners. Honderden nieuwe torenflats belemmeren er tegenwoordig het zicht op het prachtige oude stadshart, met tientallen kanalen, honderden bruggen en vele siertuinen – ook wel het Venetië van China genoemd, niet in de laatste plaats vanwege het gunstige klimaat.
Wat in deze miljoenenstad vooral opviel was de rust. Al het gemotoriseerde verkeer reed er elektrisch. Het was er dus schoon, zeer schoon. En ook geen vuil en afval op de stoep, geen zwervers in het straatbeeld. Mede door de geweldige Chinese keuken een ideale plek om te wonen en te leven, dacht ik, ware het niet dat China een autoritair land is met staatskapitalisme als economisch systeem. De schaarse verlichting bij avond in de vele foeilelijke fabrieken aan de rafelranden van de stad deden een ander China vermoeden, van slaafse volgzaamheid, waar duizenden fabrieksarbeiders voor een hongerloon worden uitgebuit. Dat kregen we niet te zien, we reden er alleen langs.
Later op de luchthaven van Shanghai bleek hoever China is in het volgen en controleren van zijn burgers via de vele computergestuurde camera’s die met kunstmatige intelligentie alles en iedereen in de gaten houden en opslaan. China is allang geen ontwikkelingsland meer, maar een hypermoderne autocratie, die zich in razend tempo ontwikkelt tot wereldmacht en data-expert. “Het land dat daar kampioen van wordt, bepaalt de nieuwe wereldorde,” aldus Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, die voor deze editie in driegesprek aanschoof bij Chinakenners Wilt Idema, emeritus hoogleraar Chinese letterkunde en Bettine Vriesekoop, oud-tafeltenniskampioen en voormalig correspondent in China voor NRC Handelsblad.
En wat betekent dat voor ons? “De ultieme consequentie daarvan is dat je als burger steeds minder te zeggen hebt.”