Hoewel de meerderheid van de polls Joe Biden aanwees als winnaar van het eerste presidentiële debat, dat afgelopen dinsdag plaatsvond in Cleveland, bleek naar deze zaak niet de meeste aandacht uit te gaan. Tv-zenders, kranten en online media verwonderden zich voornamelijk over de toon van het debat. 

Het zal niemand hebben verbaasd dat Donald Trump alle geschreven en ongeschreven debatregels aan zijn laars lapte. Wie die de afgelopen vier jaar niet onder een steen lag, zag de ‘leider van de vrije wereld’ (een term die wellicht aan heroverweging toe is) liegen, bedriegen, pesten, bedreigen, schreeuwen, kleineren en verdelen. 

Dinsdagavond vormde geen uitzondering op de regel. Op zijn gebruikelijke, verongelijkte toon betichtte de president zowel zijn tegenstander als de moderator ervan hem te benadelen, terwijl hij ze voortdurend interrumpeerde. Tussendoor dropte hij zijn bekende fake news media-bommen. Naarmate de avond vorderde, verloor hij aan zelfcontrole en won hij aan pesttechnieken, waarmee hij zijn onvermogen om Bidens gedachtestromen te volgen en een inhoudelijk debat te voeren maskeerde. Afgezien van een groep fervente aanhangers, die Trump door dik en dun zal steunen, is vriend en vijand het erover eens dat Joe Biden zich in dit debat een meer presidentiële uitstraling had. Hij was (iets) beschaafder, kalmer en rationeler. 

Een poll van CNN onder geregistreerde kiezers liet zien dat een meerderheid Bidens antwoorden meer waarheidsgetrouw achtte dan die van Trump. Bovendien vonden zij Bidens aanvallen op Trump vaker gerechtvaardigd dan andersom. Ze hadden een groter vertrouwen in zijn oplossingen voor grote vraagstukken en zagen in hem een sterkere leider. Maar wat maakt deze analyse duidelijk? Dat de politieke standaarden anno 2020 zo zijn gezonken, dat voldoen aan de gebruikelijke beleefdheidsvormen afdoende is om als presidentieel gezien te worden? Of is Joe Biden wel degelijk een sterke presidentskandidaat?

Leiderschapskwaliteiten

In zijn boek The President as Leader beschrijft Michael Siegel vier kwaliteiten waaraan een goede leider moet voldoen. Ten eerste heeft de president een goede visie nodig. Bill Clinton hechtte bijvoorbeeld veel waarde aan het beheren van de federale begroting, en probeerde daarbij de belangen van zowel het bedrijfsleven als de arme bevolking in het oog te houden. Ten tweede moet de president de middelen hebben om zijn visie uit te voeren, waarbij hij professionals aanstelt om hem daarin te adviseren. Het is ten derde van belang dat een president zich op een beperkt aantal belangrijke doelen concentreert en die niet uit het oog verliest. Ten slotte moet hij zich bewust zijn van het proces en de implicaties van besluitvorming. President Obama stond erom bekend niet alleen jaknikkers als adviseurs aan te stellen, maar personen die hem durfden te corrigeren en op de gevolgen van zijn daden konden wijzen.

Joe Biden bezit het vermogen om kiezers het gevoel te geven dat ze zichtbaar zijn en ertoe doen

Met meer dan 35 jaar ervaring in de Senaat is Joe Biden een doorgewinterde politicus, die bewust is van de kwaliteiten die hij als leider van belang acht. In zijn acht jaar als vicepremier onder president Obama toonde hij zich een gekwalificeerde en betrouwbare adviseur. Hij bezit het vermogen om kiezers het gevoel te geven dat ze zichtbaar zijn en ertoe doen. In een speech op Colby College in 2017 noemt hij politiek een persoonlijke aangelegenheid. Het persoonlijke verhoudt zich bij Biden tot begrip en compassie: “Degenen die erin zijn geslaagd om de plek tussen succes en geluk te vinden zijn degenen… die persoonlijk zijn.” Een leider die een slachtofferrol aanneemt, zich constant op zijn tenen getrapt voelt en roept dat de wereld tegen hem is, maakt de zaak op een gevaarlijke manier persoonlijk. Hij zoekt bevestiging in plaats van tegengas, streeft doelen na die niet de gemeenschap maar hem bevoordelen, en moffelt verkeerde beslissingen liever weg dan ervan te leren. Een verdeelde samenleving ligt op de loer.

Stabiliteit en voorspelbaarheid

Van zijn leeftijd moet Biden het niet hebben. Als hij volgende maand wordt gekozen, dan is hij met zijn 77 jaar de oudste president ooit. De jongere, meer avontuurlijke politicus Pete Buttigieg zou een frissere wind door het Witte Huis laten waaien. Biden blinkt bovendien niet uit in nieuwe, progressieve ideeën, zoals Bernie Sanders. Als het aan hem ligt, blijft veel bij het oude. Hij heeft een lange staat van dienst. En dat is precies wat hem voor zoveel kiezers aantrekkelijk maakt.

Hij mag dan wel niet de beste Democraat in het veld zijn, maar na vier jaar tumult is Amerika opnieuw niet klaar voor een president die afwijkt van de oude, witte, mannelijke norm en speelt zij liever op safe. Door zijn jarenlange politieke ervaring weet de kiezer wat hij van Biden mag verwachten. Deze voorspelbaarheid werkt in zijn voordeel. Het laatste dat Amerika wil is opnieuw voor grote verrassingen komen te staan. Tijdens het debat beloofde hij volmondig de uitkomst van de verkiezingen te respecteren. Door integriteit en karakter te tonen, wil Biden de kiezer ervan overtuigen dat het land onder zijn bewind teruggaat naar ‘normaal’. Amerika is inmiddels het aantal van tweehonderdduizend coronadoden gepasseerd en verlangt naar stabiliteit, een term die in Trumps woordenboek ontbreekt. Een stem op Biden betekent een stem op een stabiele leider, die in staat is om problemen van meerdere kanten te aanschouwen en aan te pakken. Oud, wit en betrouwbaar is daarmee nog altijd beter dan oud, wit en onbetrouwbaar.

Amerika is inmiddels het aantal van tweehonderdduizend coronadoden gepasseerd en verlangt naar stabiliteit, een term die in Trumps woordenboek ontbreekt

Een president voor iedereen

Kijkers die zich dinsdag door de volle negentig minuten van het tenenkrommende debat wisten te worstelen, werden daar in de laatste minuten voor beloond, wanneer Biden strak in de camera kijkt en zich rechtstreeks tot de kiezer wendt: “Kom opdagen en stem. U bepaalt de uitkomst van deze verkiezingen. Stem, stem, stem.” Met deze ogenschijnlijke open deur herinnert Biden kijkers er terloops aan wiens verkiezingen dit ook alweer zijn: die van de kiezer. Die bepaalt. Door de vierde wand te doorbreken en een gesprek met de huiskamer aan te gaan, weekt Biden zich los van het egosysteem dat de afgelopen vier jaar de West Wing beheerste, waarbij de president er niet voor het volk was, maar het volk er voor de president. Een eventuele herverkiezing zou geen winst voor de Republikeinen betekenen, maar louter voor de persoon Donald Trump. “Ik zal niet alleen een president zijn voor de Democraten, ik zal een president zijn voor Democraten en Republikeinen”, aldus Biden. In een land met 331 miljoen inwoners is het onvermijdelijk dat hij daarbij soms mensen teleur moet stellen. Een president dient echter in staat te zijn om onpopulaire beslissingen te nemen om langetermijndoelen te behalen. Biden toont zich daartoe bereid.

Natuurlijk, Trump deed in zijn inauguratiespeech dezelfde belofte: “De ambtseed die ik vandaag afleg, is een eed van trouw aan alle Amerikanen.” Alle Amerikanen, behalve degenen die hij losers en suckers noemt (lees: Democraten, verslaafden, immigranten, zieken, werklozen, vrouwen, militairen die in de strijd gewond raakten of het leven lieten). Tijdens het eerste debat sprak Trump bijvoorbeeld spottend over Bidens zoon Hunter, die in het verleden met een drugsverslaving kampte. Biden greep deze kans aan om te benadrukken dat respect heeft voor degenen die vechten om hun problemen te overkomen: “Ik ben trots op hem, ik ben trots op mijn zoon.” Hij profileerde zich als een empathische leider met vertrouwen in het vermogen van mensen om te veranderen.

De verdeeldheid doorbreken

Daar waar de Republikeinse en Democratische partij elkaar de laatste jaren steeds verder uit het oog verliezen, is het nu zaak om partijideologieën te overstijgen. Hoewel het gat nog steeds gapend is, heeft een aantal Republikeinen zich inmiddels uitgesproken tegen een herverkiezing van Trump. Zo maakten onder andere oud-gouverneur John Kasich en oud-minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell hun steun voor Biden kenbaar. “Ik geloof echt dat nog vier jaar van deze verdeeldheid de ziel van ons land verwoest, en als we op deze weg doorgaan, weet ik niet hoe we terugkomen,” zei Kasich vorige maand over de Trump-regering in het programma The View. 

Of Joe Biden nog een kans krijgt om het land te overtuigen van zijn presidentiële kwaliteiten, is onduidelijk. Vandaag werd bekend dat president Trump en zijn vrouw Melania besmet zijn met het coronavirus. Afgelopen dinsdag maakte hij Biden nog belachelijk vanwege zijn gebruik van mondkapjes: “Elke keer dat je hem ziet, draagt hij een mondkapje. Ook al staat hij op zestig meter afstand, hij draagt het grootste mondkapje dat ik ooit heb gezien.” Het is te hopen dat de bejaarde Biden zijn kapje nog even op houdt.