Welke politici zullen uiteindelijk garen spinnen bij de coronacrisis?
Met de coronacrisis worden de kaarten in de Nederlandse politiek opnieuw geschud. Welke partijen zullen schade ondervinden, en welke zullen juist stijgen in de kiezersgunst?
Crisisbonus
De vraag is misschien ongepast op dit moment, maar welke politicus en partij zullen uiteindelijk garen spinnen bij de coronacrisis? Reken erop dat ergens in Haagse kamertjes allerlei campagnemensen nadenken over de vraag hoe zij oppositie moeten voeren, zonder het verwijt te krijgen gemakkelijk te willen scoren over de hoofden van al die zwoegende bewindslieden die thans de kar trekken. Of zonder te horen te krijgen dat men partijpolitieke belangen laat prevaleren boven de nationale. Ergens ook zullen er mensen nadenken over hoe te handelen als alle corona-ellende eenmaal achter ons ligt. En die periode zou weleens diep in dit najaar kunnen aanbreken, aan het begin van de campagnetijd dus.
Rutte maakte vanaf het begin van de crisis indruk, behalve op Baudet en Wilders. Maar hoe langer de ‘intelligente lockdown’ duurt, de resultaten niet echt overhouden en sombere berichten over een economische recessie blijven toenemen, hoe lastiger Rutte het krijgt. Niet helemaal terecht natuurlijk, want de man doet wat hij kan en laat zich leiden door de wetenschap. Op zichzelf was dat een juist inzicht, maar ook voor de wetenschap – het RIVM voorop – zijn dit ongewisse, steeds weer wisselende tijden, waarop lastig beleid is te maken.
Rutte doet wat hij kan, maar uiteindelijk resteert de vraag: was het genoeg? Was het niet te afwachtend allemaal? Of toch te rigoureus? Waarna de rekening gepresenteerd zal worden door vooral Wilders en Baudet. Of zij daarmee ook de verkiezingen winnen, valt nog te bezien, maar het vertrek van een premier (Rutte) uit de politiek na verkiezingen die een jaar (2021) na een grote crisis (corona) plaatshebben, past in een rijtje: premier Kok werd in 2002, het jaar na de aanslagen van 11 september, bij de verkiezingen afgeserveerd. In 2010, niet lang na het uitbreken van de kredietcrisis, overkwam Jan Peter Balkenende hetzelfde.
Klimaatorgel
Hoe doen de anderen het, zo’n Pieter Heerma van het CDA bijvoorbeeld? Hij was de afgelopen weken vrijwel onzichtbaar, want voor zover het CDA de regie in handen heeft, is het niet via de fractieleider maar via minister Hugo de Jonge, de chef corona en tevens kandidaat-lijsttrekker. De Jonge, die de gevallen Bruno Bruins verving, maakte in zijn eerste optreden een aarzelende indruk. Eerst kon hij niet garanderen of de ic’s voldoende bedden hadden, later weer wel. Overigens verscheen Rutte in het openbaar meermaals met De Jonge, maar zonder minister Grapperhaus, die eerder verwarring had gezaaid met de deadlines van 6 april en 1 juni.
Een andere kandidaat-lijst-trekker van het CDA, Wopke Hoekstra, heeft zich als minister van Financiën vooral in de Europese Unie redelijk onmogelijk gemaakt. Na de Nederlandse weigering om het zwaar getroffen Italië de helpende hand te reiken uit het Europese noodfonds, meende Hoekstra de Italianen nog eens te moeten herinneren (later was dat naar eigen zeggen ‘te weinig empathisch’) aan hun povere begrotingsdiscipline, die al van ver voor de coronacrisis dateerde.
Vooralsnog is ook D66 niet schadevrij uit de crisis gekomen, door toedoen van fractieleider Rob Jetten, die de collega’s opriep om in deze tijden vooral niet onnodig te politiseren, om vervolgens dankzij influisteringen uit de coalitie in de media allerlei plannetjes te opperen waarvan hij al wist dat het kabinet ermee zou komen.
Blijven over Klaver en Asscher, het linkse blok, waarover kort voor de crisis uitbrak gesproken werd. Beide linkse politici hielden zich gedeisd in de debatten, al waren zij later kritischer, zeker over het gebrek aan tests, beschermingsmiddelen en intensive care-bedden. Toch is de kans dat de coronacrisis de vorming van zo’n links blok vergroot eerder kleiner geworden. Juist deze crisis toont aan dat de aarde ‘ons kennelijk iets wil meegeven’, zoals een GroenLinkser het op de radio verkocht, dat we zuiniger met de planeet moeten omspringen, dat de bio-industrie verboden moet worden, dat we geen vlees meer moeten eten, enzovoort. GroenLinks kan nu vol op het klimaatorgel gaan. Het heeft de PvdA helemaal niet meer nodig.
Het Deense model
Nu die blokvorming verder uit zicht is geraakt, kan er via een omweg toch iets moois ontstaan voor links. Het grote probleem bij de blokvorming was tot nu toe steeds het vraagstuk van de immigratie en integratie. GroenLinks houdt er een eenduidig en ruim standpunt op na, de PvdA worstelde er altijd al mee. Bij de sociaal-democraten zijn er mensen die vinden dat het beleid streng dient te zijn, anderen staan een ruimhartiger en humaner benadering voor. De laatsten doen dat vanuit de gedachte dat internationale solidariteit met verdrukten hoog in het PvdA-vaandel staat. Omdat de PvdA op dit dossier dus niet weet te kiezen, is samenwerking voor GroenLinks minder interessant, want met welke PvdA komt men dan aan de tafel te zitten? Daar staat tegenover dat de gemiddelde PvdA’er minder opheeft met ‘hippe’ onderwerpen als racisme, diversiteit en klimaat, en veel meer met oude, typisch PvdA-achtige onderwerpen als toenemende inkomensverschillen, veel te hoge huren, jongeren die geen vaste baan meer krijgen.
Maar neem nu het voorbeeld van Denemarken: daar hebben de sociaaldemocraten voorafgaand aan de verkiezingen van juni vorig jaar een stevig anti-migratiegeluid laten horen, waarmee zij de rechtse populisten de wind uit de zeilen hebben genomen. Zij wonnen veel oude kiezers terug, al verloren zij aan de progressieve kant juist weer aanhangers aan de Deense groenen van de Eenheidspartij.
Als de PvdA iets vergelijkbaars zou doen, wint men waarschijnlijk veel oude kiezers terug die nu bij Baudet en Wilders zitten. Met zo’n zwenking naar rechts zal GroenLinks op zijn beurt weer de ‘groenen’ terugkrijgen die zich ooit bij de PvdA hadden aangesloten. Formeel mag er dan geen links blok bestaan, per saldo worden PvdA en GroenLinks samen toch groter, zoals ook in Denemarken gebeurde, waar links (sociaaldemocraten met gedoogsteun van de Eenheidspartij) zelfs de premier leverde.
Hoe elkaar toch te vinden? GroenLinks kijkt voortaan gewoon even de andere kant op als het over immigratie en integratie gaat, de PvdA doet dat als het klimaat de agenda overheerst. Kwestie van geven en nemen, zoals het hoort in een relatie.
