“Tijdens het wekelijkse bewindspersonenoverleg op donderdag maken we altijd een rondje ‘wel en wee’ en het is best heel veel wat Carola op haar bordje heeft. Het vicepremierschap kost tijd en fraudezaken zijn serieuze problemen, maar weer klein grut vergeleken bij de beslommeringen in de pulsvisserij en zeker bij de stikstofcrisis. Ze komt nauwelijks toe aan het uitwerken van haar prachtige visie op kringlooplandbouw. Ze is vooral bezig met damagecontrol.”

Paul Blokhuis, staatssecretaris van VWS voor de ChristenUnie

“De maandag voor het kerstreces waren we door Carola uitgenodigd voor een ontbijt in het Catshuis. We spraken over de Spoedwet aanpak stikstof en vertrokken met een gespreksverslag naar onze achterban. Als Landbouwcollectief vonden we de gestelde kabinetseisen in dat verslag veel te vergaand; die wilden we dus aangepast zien. Maar toen zei Carola de volgende dag tijdens het debat over die spoedwet in de Tweede Kamer dat er een akkoord was met het Landbouwcollectief! Terwijl we helemaal niet uitonderhandeld waren! Ze wilde die wet gewoon een zetje geven. Dat was een misselijke actie. Het voelde alsof ze in mijn klompen stond te zeiken.”

Jeroen van Maanen, woordvoerder Farmers Defence Force

“Het zijn niet altijd prettige dossiers die Carola in handen heeft, maar ze houdt van uitdagingen en heeft een ongekend hoog arbeidsethos. Ze werkt langer door en begint eerder dan anderen, en legt de lat altijd hoger dan een vorige keer. Dat heeft vast te maken met haar calvinistische achtergrond, maar het zal ook Carola’s karakter zijn.”

Arie Slob, minister van Onderwijs, voormalig fractievoorzitter ChristenUnie

Ze houdt van uitdagingen en heeft een ongekend hoog arbeidsethos.

“Carola vertelde in een interview dat ze op haar derde al naar de basisschool ging omdat ze zo graag wilde leren. Ik kan me dat niet herinneren, maar we waren een protestants-christelijk schooltje met maar zeventig leerlingen en er was geen peuterspeelzaal in het dorp, dus daar is vast niet moeilijk over gedaan. Ze was een prettige, wat onopvallende leerling die goed was in alle vakken.

“Carola zat in groep zes of zeven toen haar vader verongelukte (door een val in een landbouwmachine – red.). Die dag herinner ik me wel nog. Je kent iedereen in zo’n kleine gemeenschap. De familie Schouten woonde op het Eendenveld, zo’n vier kilometer van onze school. We probeerden er als school voor het gezin te zijn, onder meer door voor Carola, haar zusjes Ageeth en Marjan te bidden. Haar schoolprestaties hebben niet geleden onder het ongeluk. Ze ging naar het atheneum van het Altena College in Sleeuwijk.”

Henk Bults, oud-directeur basisschool Waardhuizen (Noord-Brabant)

“In 1996 werd ik lid van de gereformeerde studentenvereniging in Rotterdam, een club met zestig leden, waarvan tien meiden. Carola was een van hen. Ze studeerde bedrijfskunde, had een kortgeknipt koppie, droeg McGregor-achtige kleding, lakschoenen met een laag hakje en woonde in studentenhuis De Cist met drie mannelijke leden. Ze heeft mij ontgroend. Zonder vernederingen hoor. Novieten werden vooral uitgetest. Zo werden we zonder instructies op een kruk gezet met een lamp op ons gericht om te zien hoe we reageerden in een gekke situatie.

“We raakten bevriend toen ik verkering kreeg met haar huisgenoot Maarten en Carola’s relatie net uit was. Het was onze wilde tijd. We gingen niet naar clubs of zo, maar zaten vaak rokend en drinkend tot diep in de nacht te klaverjassen. Carool en ik tegen Maarten en Anton. Ze was heel fanatiek. Lette ik niet op welke kaarten er waren gespeeld, riep ze: ‘Je mist de roem!’ Als ik om vier uur thuiskwam, ging ik echt niet om negen uur naar een hoorcollege accounting. Carola wel. Zij is een doorzetter. Al moest ze zes keer dat tentamen statistiek overdoen, ze zou het halen.”

Simone Pilon, vriendin

“Dat ze ‘het rekenwonder van het kabinet’ wordt genoemd, daar hebben Carola en ik hard om gelachen. Ze was niet bepaald de beste in statistiek. Het doorgronden wat getallen weergeven is echt iets anders dan kunnen rekenen.”

Lucas Meijs, hoogleraar Volunteering, Civil Society and Businesses, Erasmus Universiteit Rotterdam

“Ze volgde een halfjaar bijvakken in Tel Aviv. Na dat semester zocht ik haar op en reisden we een week of twee door Israël. Op een dakterras in Jeruzalem met hippe mensen en passerende waterpijpen merkte ik hoe goed Carola zich thuis voelde in een internationaal gezelschap. Ze was toen ook het liefst nog een jaar in het buitenland gebleven.

“Terug in Rotterdam ontdekte ze dat ze in verwachting was. We zaten op een bankje aan de Schie en ik voelde haar spanning. Of het kindje er zou komen, is voor Carola nooit een vraag geweest. Maar haar studie was niet afgerond, ze woonde in een studentenhuis en ze had geen relatie met de vader. Ik merkte dat Carola worstelde met de angst voor een oordeel. Tegelijkertijd wist ze dat de mensen in haar kerk en om haar heen liefdevol zouden reageren.

“We hebben een huis gezocht en een jaar samengewoond. Ik heb in die tijd Thomas best weleens een flesje gegeven, maar Carola heeft het in haar eentje geflikt hoor. Zij ging drie ochtenden per week om zeven uur met Thomas in de buggy naar het kinderdagverblijf en dan door naar haar werk als beleidsmedewerker op het ministerie van Sociale Zaken in Den Haag.”

Simone Pilon

“Toen ze zwanger terugkwam uit Israël, zei ze: ‘Die studie gaat niet meer lukken. Punt.’ Ze moest geld verdienen. Mijn collega en ik vonden dat zonde. Ze hoefde alleen nog een scriptie te schrijven; dat mailden we haar met regelmaat. Een jaar of vier later hadden we een afstudeerprogramma ontwikkeld voor uitvallers zoals Carola. Door intensieve begeleiding om de twee, drie weken zouden ze, met hard werken, gegarandeerd binnen tien bijeenkomsten afstuderen. Die kans greep Carola met beide handen aan.

Ze woonde in Spangen – nog steeds overigens – en ging onderzoek doen naar de maatschappelijk betrokken activiteiten van voetbalclub Sparta in die wijk. Carola was heel gedreven, want ze had haast. Ze moest mensen vragen om op Thomas te passen, dus dat afstuderen mocht niet te lang duren.

“Ik zag haar paniek als ik haar erop wees dat het schrijven van beleidsnota’s, wat ze overdag deed, anders was dan het schrijven van een academische scriptie. Maar na ruim een halfjaar had ze een prachtig verhaal klaar. Op 31 maart 2006 studeerde ze af met een 7,5 of 8. Ik heb die scriptie voor me, maar er staat geen cijfer op. Ik zie wel dat er in het voorwoord een hele batterij mensen wordt bedankt voor het oppassen op Thomas, waaronder haar moeder. Ze schrijft ook: ‘Thomas mag nu eindelijk bijna op zwemles.’ Diezelfde Thomas studeert nu ook bedrijfskunde bij ons.”

Lucas Meijs

Toen ze zwanger terugkwam uit Israël, zei ze: die studie gaat niet meer lukken, punt.

“Toen Carola in 2006 bij ons begon als beleidsmedewerker, zagen we al snel dat ze veel meer in huis had dan het ondersteunen van Kamerleden. Ze viel op door haar strategische inzicht en financiële en economische kennis. Dat laatste konden wij goed gebruiken, want dat werd er in onze kleine fractie soms een beetje bij gedaan.

“Haar alleenstaand moederschap was binnen de partij geen onderwerp. Ik kwam er pas na verloop van tijd achter en vond het prachtig om haar zoon te zien opgroeien – hij zat weleens met zijn PlayStation in onze fractiekamer. De selectiecommissie zal Carola wel gevraagd hebben hoe ze het Kamerlidmaatschap met haar moederschap dacht te combineren.

“Ze stond zesde op de kieslijst en kwam na de verkiezingen van 2010 net niet in de Kamer. Er volgde een onzekere periode, voor haar en voor ons. Maatschappelijke organisaties wilden dat ze voor hen ging werken, maar ik zei tegen haar: ‘Heb even geduld, het komt goed.’ Een jaar later, in 2011, vertrok Andre Rouvoet en kon ze aan de slag.

“Ik maakte haar meteen financieel woordvoerder. Ik dacht: dat kan ze wel. Maar het was spannend. Ineens moest zij in de eurocrisis grote financiële vraagstukken oplossen in een Tweede Kamer die al een jaar had warmgedraaid. Maar ze kon het. En ze kon het bewindspersonen ook al snel flink lastig maken met haar scherpe vragen. Zes maanden na haar aantreden werd Carola uitgeroepen tot ‘Politiek talent van het jaar’.

Arie Slob

“Carola is intelligent, sympathiek, gedreven en perfectionistisch. Ze kent haar dossiers uitstekend, heeft contact met veel bronnen zodat ze altijd uitstekend is geïnformeerd en kan heel goed onderhandelen.

“Carola heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Als je haar achtergrond kent als boerendochter die al op negenjarige leeftijd haar vader verloor, kun je dat plaatsen.”

Paul Blokhuis

“Ze was mijn rechterhand bij alle onderhandelingen, over het Lenteakkoord, het Herfstakkoord en het Woonakkoord. Als Carola haar mond opendoet, weten mensen dat ze moeten opletten. Haar inbreng snijdt altijd hout. Toen in het voorjaar van 2012 het kabinet-Rutte I viel, nadat de besprekingen over verdere bezuinigingen waren mislukt, heeft zij met Wouter Koolmees, de financieel woordvoerder van D66, in drie dagen een conceptbegroting geregeld. Dat was een enorme prestatie.”

Arie Slob

“Toen we als secondanten van onze fractievoorzitters werkten aan het Lenteakkoord, rookte Carola nog en stonden we vaak op het balkon van mijn kamer, dat uitkeek op het Kruidvat. In die zogenoemde ‘Kruidvatsuite’ losten we, sigaretjes rokend, de financiële problemen op.

“Carola is oplossingsgericht. Ze is niet alleen bezig met haar eigen standpunten, ze probeert verschillen te overbruggen. In haar doen en laten is ze Rotterdams. Ze kan veel praten, maar ook veel doen, ze houdt van no-nonsense en maakt zichzelf niet groter dan ze is. Dat herken ik als mede-Rotterdammer. We kunnen het dan ook goed met elkaar vinden. Dat is fijn, aangezien we meermaals per week met elkaar moeten overleggen sinds ik plaatsvervangend vicepremier ben. We werken gemakkelijk samen, net als met vicepremier Hugo de Jonge, ook al een Rotterdammer uit 1977.”

Wouter Koolmees, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

“Ze woont in een oud bordeel waar mooie appartementen van zijn gemaakt en waar mensen met verschillende achtergronden wonen die op hun stoepje samen een wijntje drinken. Daar schuift Carola ook aan, zij minglet gemakkelijk, en als er gegeten moet worden, komt zij aan met de lasagne die ze nog heeft staan, en een ander met sla. Het is daar een soort Melrose Place.

“Ze heeft geen behoefte aan een relatie. Ze vindt dat ze genoeg mensen heeft die zich om haar bekommeren. Ze heeft ook goed contact met Thomas’ vader en zijn familie. Haar so-called schoonmoeder is eens mee geweest naar Prinsjesdag. Maar vrienden en familie zijn toch anders dan een partner, denk ik dan. Ze vraagt zich ook wel af of ze het nog zou kunnen, een relatie. Ze is tijdens het kerstreces een paar dagen alleen in het buitenland geweest. Dan gaat ze lekker de sauna in – wat in Nederland niet meer kan sinds ze minister is – en komt ze eindelijk toe aan een boek. Ze vond het heerlijk in haar eentje.”

Simone Pilon

“Carola was de enige vrouw in de commissie Financiën, de enige vrouw tijdens de onderhandelingen over het Herfstakkoord en de enige vrouw tijdens de laatste formatie. Toen iedereen tijdens de formatie strak stond van de stress, was het Carola die vroeg: ‘Hebben jullie ook zo slecht geslapen?’ Ze zorgt voor een goede sfeer en is kien op goede persoonlijke verhoudingen.”

Jonathan van der Geer, politiek assistent minister Schouten

“Kort na mijn aantreden als Kamerlid vroeg ze me mee op werkbezoek. Ik mocht zeggen waar we heen gingen. Ik was bezig met een initiatief over bodemdaling in het veenweidegebied en we hebben samen zo’n gebied bezocht. Ze heeft zich verdiept in mijn initiatief en ten aanzien van de motie die ik daarover indiende heeft ze positief geadviseerd, wat doorgaans betekent dat die wordt aangenomen. Dat gebeurde ook. Ik bedankte haar per sms voor de steun. ‘Ik vind dat Kamerleden die initiatieven nemen, steun verdienen,’ antwoordde ze. Helaas is er van de motie nog niets terechtgekomen, omdat de minister volledig in beslag wordt genomen door de stikstofproblematiek. Daarin vind ik haar overigens minder doortastend. Ze blijft het nemen van maatregelen uitstellen en ik vond het dubieus dat zij ging ontbijten met boeren die zichzelf vergeleken met Joden in de Tweede Wereldoorlog.”

Laura Bromet, Tweede Kamerlid GroenLinks, woordvoerder Landbouw, Natuur en Voedsel

Ik vond het dubieus dat zij ging ontbijten met boeren die zichzelf vergeleken met Joden in de Tweede Wereldoorlog.

“Ik was aanwezig bij die boerderij in Boxtel toen die werd bezet door onder andere Animal Rights. Vervolgens zag ik in de media een foto waar inbrekers als Erwin Vermeulen van Animal Rights aan tafel zitten met Schouten om te praten over dierenwelzijn. Zijn we gek geworden of zo? En ja, dan neem ik wel even contact met haar op.”

Jaco Geurts, CDA-Kamerlid, oud varkensboer

“Minister Schouten kent alle spelers in het veld, weet waar welke belangen zitten en zet zich volledig in om tegenstellingen tussen de vertegenwoordigers van de landbouw en natuurorganisaties te overbruggen. Dat vind ik prijzenswaardig. De kringlooplandbouw is echt een nieuwe manier om een beter evenwicht te zoeken tussen economie en ecologie, maar haar goede ideeën moeten wel snel worden omgezet in daden. We hebben geen dertig jaar om de grutto te redden.”

Marc van den Tweel, directeur Natuurmonumenten

“Haar plan voor circulaire landbouw is een dapper en noodzakelijk plan, maar een politiek compromis geworden. Daardoor zijn er nog veel losse eindjes. Het blijft onduidelijk of de export al dan niet vermindert als deze plannen doorgevoerd worden en er wordt niet gesproken over de omvang van de veestapel. De minister zei, ook op podia, dat haar kringloopplan ook mondiaal kan worden ingevuld. Dat is een wankel verhaal. Mondiale kringloop?! Kieperen we onze mest in een boot naar Brazilië waar wij de soja vandaan halen? Onhaalbaar.

“Nederlandse kringlooplandbouw is ook onrealistisch en zou zeker de inkrimping van de veestapel betekenen. Het meest voor de hand liggend is een (West-)Europese kringlooplandbouw. Maar over de schaal waarop de kringlooplandbouw moet plaatsvinden is de knoop nog niet doorgehakt. Ik zou haar sowieso graag vaker in Brussel zien.”

Joris Lohman, politicoloog, medeoprichter Food Hub

“De minister wordt gegijzeld door de agro-industrie: de grote importeurs van veevoer, producenten van bestrijdingsmiddelen en kunstmeste en de exporteurs van landbouwproducten. Zij willen zo lang mogelijk vasthouden aan het huidige, doodlopende systeem en zetten alles op alles om de minister te dwarsbomen in de uitvoering van haar visie, want voor de agro-industrie tellen alleen de potentiële miljarden aan gederfde winsten. Het is de vraag of de minister zich staande weet te blijven onder de enorme druk vanuit de agro-industrie.”

Donald Pols, directeur Milieudefensie

De minister wordt gegijzeld door de agro-industrie

“Minister Schouten wordt onder de knoet gehouden door de VVD en het CDA. Ze krijgt nog geen ruimte van Rutte om verdere stappen te zetten in de kringlooplandbouw.

“Ik heb op 11 december in het Catshuis van half zeven tot tien uur ’s avonds met haar kunnen spreken. Helaas was Mark Rutte ook aanwezig, waardoor zij steeds weer moest dimmen, want het geboefte van de VVD zit op de koers: hoe beperk ik zoveel mogelijk zetelverlies naar Forum. En de christendemocraten hebben kennelijk de passage in de Bijbel over rentmeesterschap zwart gelakt.”

Johan Vollenbroek, boerenzoon, oprichter adviesbureau Mobilisation for the Environment

“Ik vraag me af of ze weleens met de vuist op tafel slaat. Hoe gaan die overleggen met CDA en VVD? Zegt ze wel: ‘Ik ben hier de minister’? Deze crisis los je niet op met iedereen te vriend te houden.”

Laura Bromet

“De Raad van State heeft bepaald dat het kabinet te weinig rekening houdt met de natuur. Als je de steun van de rechter hebt, moet je tegen je coalitiepartners durven te zeggen: ‘Dit is hoe het nu moet.’

“Maar ze pakt niet door. Ik denk dat ze het als boerendochter moeilijk vindt een weerwoord te bieden aan de boeren. Ironisch genoeg is de traditionele landbouw die zij belooft in stand te houden op lange termijn niet in het belang van de boeren zelf. In wezen doet minister Schouten aan boerenbedrog.”

Esther Ouwehand, fractievoorzitter Partij voor de Dieren

“Carola is volstrekt integer. Ze doet zo goed mogelijk haar werk, zonder dat er persoonlijk gewin meespeelt. Ze was als Kamerlid ook niet te betrappen op het geven van snelle quotejes in de media om zo te scoren. Ze handelt altijd gewetensvol.”

Jonathan van der Geer

“De tweede woensdag van februari is het in Urk traditie om te bidden voor een goede visvangst. Die gebedsdag viel vorig jaar samen met het verbod op de pulsvisserij. Om de vissers een hart onder de riem te steken is de minister naar Urk gekomen om die kerkdienst bij te wonen. En vlak na de jaarwisseling kwam ze naar Urk om de families van de in november verdronken vissers te bezoeken.

“Die oprechte menselijke betrokkenheid hebben we als sector niet eerder ervaren. Toch is niet iedereen is blij met haar als minister. Volgens een peiling in Trouw is de waardering van boeren voor haar het laatste anderhalf jaar enorm gezakt. Destijds kreeg ze het rapportcijfer 6,4, nu een 3,6.”

Pim Visser, directeur VisNed

“U bent aangesloten bij een christelijke partij. Gedraag u dan ook zo. Op dit moment bent u de Judas voor agrarisch Nederland.”

Willem Gemmink op de Facebook-pagina van Carola Schouten

“Vanuit LTO hebben we steeds geprobeerd zo gefundeerd mogelijk onderbouwing te leveren voor oplossingen van het stikstofprobleem. Daarin voelen we ons niet altijd gehoord.”

Trienke Elshof, regiovoorzitter LTO Noord

“Ze gaat er prat op dat ze een boerendochter is, maar het is de vraag of haar vader, als hij nog leefde, trots op haar zou zijn geweest. Het is echt hypocriet hoe zij in het buitenland de Nederlandse landbouw roemt en ons hier ondertussen probeert uit te roken.”

Jeroen van Maanen

“Ongefundeerde kritiek kan ze goed van zich af laten glijden. Ze heeft de Michelle Obama- instelling: when they go low, we go high. Ze kent ook de nodige zelfspot. Als iemand iets over haar heeft beweerd, kan ze dat op een heerlijke wijze beamen. Maar ze is zeker geen robot.”

Jonathan van der Geer

“De minister sluit zich te veel af voor dierenleed. We slachten twaalfhonderd dieren per minuut. Daarnaast sterven er jaarlijks dertig miljoen dieren door verwaarlozing en stalbranden. Ik heb haar ook veelvuldig geconfronteerd met misstanden in slachthuizen. De minister kijkt er te veel van weg.”

Esther Ouwehand

“Carola Schouten is een politica met meerdere gezichten. Na een slechte nacht, met het haar in een slappe staart en onbestemd beige op het lijf, lopen we haar zo voorbij. Maar met een krachtige krul, een kleurtje op de lippen, een lieve lach en een rode top – poeh, lekker ding hoor.”

Jossine Modderman, hoofdredacteur LINDAnieuws, in de Volkskrant, 3 juni 2017

“Ze heeft gevoel voor mode, maar ze vindt het gedoe. Jonathan zegt dan: ‘Het moet gewoon, Carool.’”

Simone Pilon

“Ik denk inderdaad mee met haar presentatie. Ze draagt nooit hele gecompliceerde outfits, maar mooie dingen waarmee ze haar persoonlijke klasse kan onderstrepen.”

Jonathan van der Geer

“Carola is van de ratio. Als ik te enthousiast reageer op een nieuwe jurk of op haar – in mijn optiek hilarische – verhaal dat er in China vanwege haar bezoek een straat werd afgezet, roept ze: ‘Doe niet zo overdreven!’ En als ik in een discussie emotioneel reageer, zegt ze: ‘Hou maar op, Simone. Of kom met argumenten.’ Ze is nuchter. Ik heb haar zelden zien huilen. Waarschijnlijk is ze gevormd door die hele grote emotie, het overlijden van haar vader, waarmee ze al jong is geconfronteerd. Ik denk dat Carola niet te lang wil stilstaan bij wat pijnlijk is. Het is meestal: oké, hop, aan de slag.”

Simone Pilon

“Schouten is een harde werker. Maar zij is wat theoretisch ingesteld, ik ben praktisch en kan vrij direct zijn, dus het schuurt soms tussen ons. Als het ministerie beleid heeft gemaakt waar ik in een split second gaten in schiet, is ze niet blij en wordt ze timide. En ja, ik heb haar weleens heel kwaad gezien. Tijdens een coalitieoverleg over de meststoffenwetgeving bestookten ik en andere collega’s haar met vragen: ‘Heb je daarop gelet. En daarop?’ Dat trok ze niet. Ze was met ambtenaren maandenlang bezig geweest met die wetgeving en wilde snel resultaat zien. Ze is met slaande deuren weg gestiefeld.”

Jaco Geurts

“Carola is soms ongeduldig, wat niet per se slecht is. Ze houdt daarmee haar omgeving scherp, want ze verwacht resultaten. Ze neemt het leven en haar werk niet lichtvoetig.”

Arie Slob

“Ze ziet het werk als een opdracht en die voert ze uit met alles wat ze in zich heeft. Haar grootste kracht is haar toewijding. Ze probeert altijd het grote plaatje te overzien en te blijven beseffen voor wie en waarvoor ze het doet. In deze stikstofcrisis komt ze voor haar gevoel soms ogen en oren tekort, en dat vindt ze echt verschrikkelijk.”

Jonathan van der Geer

In deze stikstofcrisis komt ze voor haar gevoel soms ogen en oren tekort, en dat vindt ze echt verschrikkelijk.

“In sommige situaties is ze een controlfreak, in andere situaties geeft ze juist de regie uit handen. Sinterklaassurprises knutselen en kinderfeestjes regelen – daar had ze graag hulp bij. Ze ging op de bonnefooi op reis door Frankrijk, Amerika en Canada en ze liet Thomas ook gewoon op zijn fietsje door Rotterdam naar de basisschool sjezen. ‘Ga maar, ontdek maar.’ “Iets maken of organiseren is niet haar ding, maar ze kan goed improviseren en heeft een ongelooflijk efficiënte manier van werken. Ze kan een dossier doorworstelen, een maaltijd bereiden en belastingaangifte doen, tegelijk hè! ‘Hoe meer je doet, hoe meer je kunt,’ zegt Carola altijd. Het gaat wel ten koste van haar slaap.”

Simone Pilon

“Als ze tijd heeft, loopt ze hard. Muziek is voor haar ook een manier om te ontspannen. Ze is een groot fan van U2, net Gert-Jan Segers. Vorig jaar zijn ze nog naar een concert geweest. Maar waar Carola echt van geniet na een dag hard werken is een glas witte wijn.

“Ik zeg weleens tegen haar dat ze soms wat relaxter mag zijn. Maar of ze er iets mee doet…”

Paul Blokhuis

“Ze luistert niet. Ze heeft eens aan het infuus gelegen vanwege een ontsteking van haar voet, maar ze moest en zou drie dagen later naar Colombia vliegen voor onderhandelingen. Ze kon nauwelijks lopen en ik vond dat ze niet moest gaan. Ze ging toch.

“Carola is ongelooflijk trouw. Ik ben rond Sinterklaas jarig en omdat veel mensen dan druk zijn, lukte het een aantal vrienden niet om op mijn borrel te komen. Maar Carola kwam, na haar werk in Den Haag, midden in de stikstofcrisis. Ik zei: ‘Wat doe jij nou hier? Je moet slapen.’ ‘Nee,’ zei ze. ‘Jij hebt een feestje.’

“Ze zal geen bijeenkomst van haar jaarclub missen en ze blijft dezelfde Vrijgemaakte kerk bezoeken, al vond ze het storend dat er alleen mannen in het bestuur zaten. Dat was een van de redenen waarom ik die kerk heb verlaten. Carola bleef omdat ze in die kerk veel ervaren heeft.

“Ze vindt ook dat ze een bijdrage moet leveren als lid van de kerk. Tot het ministerschap ontving ze wekelijks een groep jongeren bij haar thuis voor verdiepingsavonden. Ze sprak met hen over het geloof en hoe om te gaan met verleiding, onzekerheid en seksualiteit.”

Simone Pilon

“Carola is een heel rustige persoonlijkheid. Ze is iemand die niet vooral zelf aan het woord is, maar juist goed luistert en ons uitnodigde om te vertellen en vragen te stellen. (–) Ze heeft twee jaar lang een groep van vijftien pubers geleid, die heel lastige en soms ook wel bozige vragen stelden over het leven en het geloof.”

Mette Lammers, deelnemer jongerenkring Gereformeerde Kerk vrijgemaakt te Rotterdam-Delfshaven in Rotterdams Dagblad, 25 september 2017

“De minister stelt alles afgewogen en genuanceerd, maar dat heeft ook een keerzijde. Als Kamerleden hebben wij spreektijd en dan is het soms ergerniswekkend als zij langer dan alle Kamerleden bij elkaar aan het woord is om vragen te beantwoorden. Als Carola gaat praten, moet je echt uitkijken dat je niet wordt sufgekletst. Het kan tactiek zijn.”

Laura Bromet

Als Carola gaat praten, moet je echt uitkijken dat je niet wordt sufgekletst.

“De vraag van GroenLinks-Kamerleden Laura Bromet en Suzanne Kröger luidde: ‘Klopt het dat het nog enkele maanden gaat duren voor het kabinet met concrete oplossingen komt voor de stikstofcrisis?’ Het antwoord op die vraag is: ‘Ja.’ Maar de minister legde in 33 regels (311 woorden) uit wat het kabinet had geschreven, waar het kabinet aan werkte, dat het Adviescollege Stikstofproblematiek nog met aanvullende adviezen zou komen en dat er nog overleg met onder andere de provincies zou plaatshebben.”

Jan Braakman, verslaggever Boerderij.nl, 25 oktober 2019

“Ik heb haar meermaals gesproken en twee keer met haar gegeten, onder meer in het Amsterdamse restaurant Rijks van Joris Bijdendijk, met wie ik de korte voedselketen promoot. Ze is prettige, warme persoonlijkheid. Je voelt je bij haar op je gemak. Ze maakte er bijvoorbeeld geen punt van dat wij vergaten dat ze wellicht wilde bidden voor het eten. Ze luistert echt en is een echte verbinder. Dit is haar kracht, maar kan ook een valkuil zijn in het sterk gepolariseerde debat. Op het podium tegenover boeren weet ze haar tekst wel altijd zo te formuleren dat pijnpunten ontweken worden. Ze weet overal tussendoor te laveren.”

Joris Lohman

“Ze stond bekend als een Kamerlid dat de vinger op de zere plek wist te leggen. Als minister durft ze dat niet. Ik had verwacht dat ze meer moed zou tonen. Door de feiten de te presenteren zoals ze zijn. Dat dit kleine land met dure grond en hoge arbeidskosten niet langer kan concurreren met de wereldmarkt. Door de boeren tegen te spreken die beweren dat er geen stikstofprobleem is.”

Esther Ouwehand

“Ze heeft door de stikstofcrisis een loodzwaar halfjaar achter de rug. Er was een week dat ze bijna dag en nacht was doorgegaan. Toen moest ze als vicepremier ook nog de ministerraad voorzitten en de persconferentie doen. De minister-president en de andere vicepremiers waren er namelijk niet. Dat deed ze prima. Dat zijn momenten waarop we heel trots op haar zijn.”

Arie Slob

“Op het congres van de ChristenUnie kreeg Carola een staande ovatie. Daar verwonderde ze zich over. Ze vroeg zich echt af waaraan zij dat verdiend. Ze is vaak de eerste die over zichzelf kan zeggen wat ze niet goed heeft gedaan. Ze is zelf haar grootste criticus.”

Jonathan van der Geer

“Carola kan gelukkig goed met druk omgaan en goed sparren met en leunen op haar geweldige adviseur/assistent Jonathan.”

Paul Blokhuis

“Haar toewijding is tegelijkertijd haar grootste valkuil en dan moet ik haar echt met een grote glimlach voorhouden: ‘Je bent niet levenslang veroordeeld tot de stikstofcrisis. Het ministerschap houdt een keer op.’”

Jonathan van der Geer

“Carola zei laatst: ‘Toen ik in verwachting raakte, raakte ik de grip op mijn toekomst een beetje kwijt.’ Het buitenland heeft altijd gelonkt. Nu Thomas het huis uit is, zie ik haar nog wel naar dat buitenland verhuizen.”

Simone Pilon

Word lid van HP/De Tijd