‘Jessye, alles was groot aan jou als zangeres’
Jessye Norman (15 september 1945) was een Amerikaanse operazangeres. Ze overleed op 30 september. Ernst Daniël Smid, operazanger en presentator, schrijft haar een brief.
Lieve Jessye,
Wat heb je ons nagelaten nu je stem voor altijd zwijgt?
Opera is jarenlang een wit bolwerk geweest, totdat daar begin jaren zestig een einde aan kwam. Naast stertenor Franco Corelli zong je Afro-Amerikaanse collega sopraan Leontyne Price in Il trovatore in de Met, en dat leverde een ovatie van 35 minuten op, nooit overtroffen tot de dag van vandaag. Het begin was er. Toen het Wagner-bolwerk Bayreuth kennismaakte met de donkere Venus van Grace Bumbry was er geen weg meer terug, en daar mogen we God op onze blanke knieën voor danken. Het leverde ons -geweldige zangers op als Simon Estes (Der fliegende Holländer, Bayreuth), Willard White als indrukwekkende Filippo in Don Carlo, en als muzikale -alleskunner en vocale superster hadden we jou: Jessye Norman. Strauss, Verdi, Bach, liedkunst, jazz – je was een omnivoor met een geluid dat voortgebracht werd door je kolossale lijf, dat als bijzondere klankkast voor de specifieke kleur zorgde en jou enorme lijnen veroorloofde, die bij ons soms de adem deed stokken.
Alles was groot aan jou als zangeres… je lijf, je prachtige hoofd, je met parelmoer betande mond en niet te vergeten je ego. Je zult het niet willen horen, maar bij tijd en wijle was je onuitstaanbaar, en toen wij kleine Nederlandertjes je met een Edison wilden belonen, weigerde je op het laatste moment om ’m in ontvangst te nemen. Daar zijn wij Hollanders erg gevoelig voor. Had je niet moeten doen.
Aan de andere kant ben je ook nooit vergeten waar je vandaan kwam; de mede door jou opgerichte Jessye Norman School of the Arts geeft arme kinderen een kans om kennis te maken met muziek. Een prachtig gebaar.
Toen ik studeerde aan het Amsterdams Conservatorium, waren zangers zoals jij onderwerp van discussie. Idealisten als we toen waren, buitelden we over elkaar over de aanbidding van de stem. Die van met name gewichtrijke zangers: Pavarotti, maar ook jij. Was stem genoeg voor aanbidding, of moest de bezetting van operarollen geloofwaardiger? Een aan obesitas en tuberculose lijdende Violetta in La traviata? Een tientonnige Radamès in Aida? Hilarisch waren de opnames van La bohème met dikke diva en stertenor, die elkaar niet eens meer konden omhelzen.
Als je de huidige diva’s beziet, is er een definitief einde gekomen aan deze groot-heden onder de sterzangers. Uiteindelijk gingen we toch maar voor de stem. Die van jou was onvergetelijk mooi, prachtig gevoerd, nergens ook maar ooit geforceerd. Je zong nooit luider dan prachtig, en daar wil ik je ongelooflijk voor bedanken. En, lieve Jessye, geen kapsones daarboven, want je bent God niet. Die zit daar al jaren op zijn troon.
Ernst Daniël Smid
In de serie Hemelpost schrijven achterblijvers een brief aan prominente overledenen.