AstroTV wenst u een gouden toekomst
Ondanks de periodieke ophef over de mogelijke uitbuiting van kwetsbare mensen blijft het een hardnekkig fenomeen: de tv-helderziende, bereikbaar via een duur telefoonnummer. Of voelen mensen zich wel degelijk gesteund door deze mediums? ‘Dat het leven door omstandigheden zo is gelopen zoals het is, klopt dat?’
Op een dinsdagochtend belt Miranda. In de studio van AstroTV zit Jacky, het plat Haags pratende medium van dienst. Van de kant van Miranda klinkt geblaf en feedback, rondzingend kabaal. “Zet de tv eens af,” zegt Jacky, en, als de rust is weergekeerd, “u bent een groot dierenvriend, klopt dat? Dieren met vier poten?” Het begin van een nog geen drie minuten durend, ras ontsporend televisieconsult.
Jacky: “Ik zie een gebouw waar je woont met veel mensen, klopt dat?”
“Ik ben alleen,” zegt Miranda.
“Veel buren om je heen, klopt dat?”
“Wel buren ja, maar daar heb ik niks mee.”
“Je vertrouwt niet meer iedereen, klopt dat?” Dat klopt wel ja. De anderen: de hel. Niet te vertrouwen. Jacky heeft het deksel van de pot met pijn gehaald. Miranda’s oudste zoon is in december overleden, zegt ze. Heel even is Jacky van haar à propos, maar ze herpakt zich snel. “In december hangt er een kerstbal in de boom die aan jouw zoon denkt, klopt dat?”
“Nee.”
Hoe dan ook, zegt Jacky: “Ik wil dat er een twinkeling in je huis is, dat je aan hem denkt. Dit was het schat, veel succes!”
Welkom bij AstroTV, het dagelijkse paranormale steuntje in de rug voor wie dat in de echte wereld wel kan gebruiken. Glazenbolkijken terwijl u werkt, want wie kijkt er nou naar, op werkdagen van half twaalf tot half twee op Net5. Vandaag minder dan duizend mensen, volgens de Stichting Kijkonderzoek, te weinig om te meten. Tijdens de herhalingen vannacht zien tweeduizend kijkers-in-sluimerstand leed en spirituele troost over en weer gaan, tegen 90 eurocent per minuut, naast hun gebruikelijke belkosten.
De bellers zijn ‘kwetsbare mensen’ die hun geld beter aan een warme maaltijd of de herinnering van het energiebedrijf zouden kunnen besteden, zo is te horen op de momenten dat AstroTV in opspraak komt. In 2008 haalde RTL het toenmalige AstroTijd en Astro van het scherm nadat in een uitzending van Radar was gebleken dat de programma’s ‘de ellende van kwetsbare mensen’ uitbuitte door ze zo lang mogelijk aan de lijn te houden. In 2014 kwam Rambam tot eenzelfde conclusie, na infiltratie van een presentator bij AstroTV.
In oktober vorig jaar beloofde het met AstroTV vergelijkbare programma Dit is mijn toekomst op RTL 4 met name de meest behoeftige kijkers een ‘financiële boost’ als ze zouden bellen: “Alle lijnen staan open, alle mensen die kijken en die het goed voor elkaar hebben, wees er alsjeblieft niet bij. Ik wil de laatste plekken die we nu gaan vullen duidelijk voor de mensen die het echt nodig hebben.”
Afgelopen zomer zat de verstandelijk beperkte Andy N. in de rechtbank tegenover het object van zijn verlangen, medium Daniëlle Nijhuis uit Enschede. Hij was hopeloos verliefd op haar geworden nadat ze hem had voorspeld dat ‘de zon weer zou gaan schijnen’, en stalkte haar bijna twee jaar. De rechter sprak hem vrij nadat zijn advocate betoogd had dat N., meer dan een dader, vooral slachtoffer was van AstroTV.
In België is AstroTV sinds 2012 verboden, omdat het ‘de zwaksten in de samenleving’ zou treffen. In Nederland kunnen Radar, Rambam en Kassa de zender blíjven ontmaskeren, het is als het omspitten van onkruid zonder de wortels uit te trekken. Even is er ophef: dat dit nog mag, schande. Er worden, zoals vorig jaar, Kamervragen gesteld, waarna Astro en kijkers hun weg vervolgen op de dode uren van de dag. Ze bellen zelf, gebruikmakend van hun recht om zich te laten belazeren. Er is weinig tegen te doen.
AstroTV werd halverwege de jaren nul opgezet door Herman Bekenkamp, de man achter het pornoplatform Passie Magazine (‘Ordinair goed’). Voor zenders als RTL en VTM was het een uitkomst: zendtijd verkopen op tijdstippen dat bijna niemand kijkt. De telefoonlijnen werden uitgebaat door een telecombedrijf uit Luxemburg, dat de bellers koppelt aan de beschikbare paragnosten. Via lijn en kabel, is de claim, krijgen die een beeld van iemands wedervaren, of leggen als intercedenten contact met overleden dierbaren.
Tegenwoordig wordt AstroTV gemaakt door Smart Media Services uit Hilversum, gevestigd op hetzelfde adres als de bedrijven De Jong One, One Media en In Programme Sales. Ze zijn allemaal in handen van Joost, géén achternaam, zegt hij, alsjeblieft niet. Er lopen wat gekken rond op de wereld. Joost verwijst mij en mijn verzoek – of ik een keer opnames zou mogen bijwonen – door naar moederbedrijf Talpa.
In België is AstroTV sinds 2012 verboden, omdat het ‘de zwaksten in de samenleving’ zou treffen.
Oprichter Bekenkamp is een integer man, zegt Marisa Bottenheft, eigenaar van een mediumschool in Harderwijk. “Hij had de intentie om mensen te helpen. Het huidige AstroTV draait echt alleen maar om geld.”
Bottenheft verzorgde de screening van de mediums. Ze wilde een keurmerk en een tweejaarlijkse herkeuring. Mediums (geen ‘media’) toetsen is eenvoudig, zegt ze, gewoon, met een consult zonder voorkennis waarin ze moeten bewijzen dat ze kunnen wat ze beweren te kunnen. Turven: klopt de in helderziendheid gevonden woonplaats van de cliënt, dat diens broer is overleden, et cetera.
Ze screent al sinds 2011 niet meer voor AstroTV. De mediums worden niet of nauwelijks getoetst, zegt ze, waardoor een groot deel geen deuk in een pakje boter voorspelt. Het bestáát, helderziendheid, het kan, zegt Bottenheft, in een paar seconden iemands kleurenwezen in beeld krijgen, het land van melk en honing zien gloren in een sms’je. “Je kunt heel snel de hoofdbehoefte eruit halen. Maar als je vraagt of het integer is: nee. Bellers bellen met grote problemen en worden met een kort gesprekje afgescheept: bedankt en succes.”
Ze zijn altijd met z’n tweeën, de presentatrice, die Lies heet of Mirjam, en het dienstdoende medium, samen met een groot bloemstuk en kapitaal getoonde telefoonnummers, waarvan 0900-0929 de belangrijkste is, een beeldvullend plaatje. Vandaag, woensdag, is de magic in handen van tarotist Frans Meulman, een van de bekendste Astro-gezichten. Een beller, Wil. Meulman schudt de kaarten. “We gaan eens kijken wat er met jou aan de hand is zeg maar.”
Het valt op dat je voor veel van Meulmans constateringen niet hoeft te hebben doorgeleerd als helderziende. “Kun je het plaatsen dat je altijd je eigen dingen hebt gedaan in het leven, klopt dat?” “Heeft het te maken met een stuk alleen zijn?” ‘Pamperen’ en ‘inkoppen’ noemt Marisa Bottenheft dit. Open deuren naar het paranormale intrappen. Zo helder is het niet, trouwens, eerder erg vaag.
Meulman beleeft een moeizame uitzending. “Dat jij schoon schip wilt maken, klopt dat?” zegt hij. “Dat je niet op je plek zit op je werk, voel je dat?”
“Nee. Nee, dat voel ik niet zo,” zegt Jenny, die morgen 55 wordt.
“Dat het leven door omstandigheden zo is gelopen zoals het is, klopt dat?”
“Ja, dat wel.”
“Hoe is het privé met jou?”
“Prima.”
Belangrijk is, zegt Frans: is het gevoel goed, dan moet je doorpakken. Indien niet, dan niet. “Voel je dat?”
Het is moeilijk te bewijzen dat de mediums zelf niet in hun adviezen geloven en dus met valse intenties handelen, dat er sprake is van opzettelijk bedrog, schrijft Sargasso in 2014, in een van de pop-ups van Astro-ophef. Het is niet uitgesloten, aannemelijk zelfs, dat de mediums oprecht menen helderziend te zijn. Het is voorstelbaar dat de bellers ‘een zekere mate van troost beleven aan een luisterend oor, ondanks (of juist door) de onzinnige adviezen’.
Eigenaar Joost noemt AstroTV Nederlands grootste en meest laagdrempelige instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Een gang naar een psycholoog vergt moed, initiatief en doorzettingsvermogen, een belletje naar Astro is zo gepleegd. De voorspellingen zijn altijd gunstig, de beller hangt met een goed gevoel op. Het is de belofte van het kraslot: gratis geld, geluk zonder inspanning. Strohalm-tv.
“We bemoeien ons niet met de inhoud van programma’s,” laat een woordvoerder van het Commissariaat voor de Media weten. “Zolang de regels van de Mediawet niet worden overtreden, mogen programmamakers maken wat ze willen.” Hij verwijst naar de Autoriteit Consument & Markt, die de consument tegen agressieve verkopers beschermt. “Wij ontvangen weinig signalen dat consumenten zich door AstroTV misleid voelen,” zegt Saskia Bierling, ACM-woordvoerder.
Naar aanleiding van de oproep van Dit is mijn toekomst aan de armste bellers vorig jaar stelden de Kamerleden Joost Sneller (D66) en Mahir Alkaya vragen aan minister Wopke Hoekstra. “Op basis van deze regels (van consumentenbescherming – BN),” schrijft de minister in zijn antwoord, “moet rekening worden gehouden met een specifieke groep die mogelijk bijzonder vatbaar is voor de diensten die zij aanbieden. Ik adviseer consumenten, zeker wanneer zij beperkte financiële middelen hebben, om goed na te denken voordat ze hun geld uitgeven.”
Volgens de minister had RTL maatregelen genomen. “Er is uitvoerig met de makers van het programma gesproken en er zijn strikte kaders afgesproken waarbinnen er adviezen mogen worden gegeven (liefde-werk-relaties). Er zullen geen adviezen meer worden gegeven die op enige manier gerelateerd kunnen worden aan de persoonlijke financiële omstandigheden van de gebruikers van de diensten. Verder heeft RTL mij laten weten zich te beraden over de toekomst van het programma op haar zenders.”
“Ik wil dat jij centjes gaat genereren,” zegt medium Jacky tegen beller Rita. (“Ik voel me eigenlijk een beetje alleen. Ik doe niet zoveel meer.”) Je zou er een financieel advies in kunnen horen, maar evengoed een advies over werk, om eens van haar luie haidewiets af te komen en te proberen om er wat van te maken. Het is goed bedoeld, lijkt het, of in ieder geval niet duidelijk kwaad. AstroTV is niet van RTL maar van Talpa, van John de Mol, die trouwens ook een aanzienlijke hoeveelheid centjes genereert.
“Sms ‘Cupido’ naar 7888,” zegt een verleidelijke stem. “Ben jij nieuwsgierig of Cupido eindelijk zijn pijlen op jou zal richten?” Ja, kom op Cupido, ik zit de hele tijd stil, hoe moeilijk kan het zijn. “Thuiswinkelen,” staat linksboven in beeld. (In de kleine lettertjes onderaan: “Er geldt geen herroepingsrecht.”) Er wordt geen wondermatras verkocht, zoals in het verkoopprogramma hiervoor, of een trilplaat waarmee je zonder inspanning (ook weer) een modellenlijf krijgt, maar sprankjes hoop, waarvoor je graag een paar tientjes overhebt.
Ruis op de lijn tussen Frans en Jenny. “Is het zo dat je meer wilt met mensen ontmoeten, meer ondernemen, weet ik veel, speelt dat?”
“Ik versta je niet meer.”
“Zijn er kinderen bij jou in het spel? Ik verwacht gezinsuitbreiding, of familie-uitbreiding of hoe zeg je dat, dus dat komt er gewoon even extra bij.”
“We vallen iedere keer weer weg, dus ik bel nog wel een keer weer terug.”
Een min of meer mislukt consult, maar het glijdt van Frans als water van een zeehond. “Frans!” zegt de presentactrice. “Nog 25 minuten op de klok en dan gaan wij van de zender, ik denk dat jij gemakkelijk nog een consult kan geven, toch?” Nog wel twee of drie, makkelijk, zegt Frans. Bellen, mensen: “De lijnen staan wijd open.”
Op de website van AstroTV kun je 24/7 terecht. Naar beneden scrollend komen ongeveer zeventig mediums in beeld, tarotisten, paragnosten en astrologen, Nili, Trudy en Kiek, Bodhi en Perkaash, elk met een boxnummer, een pasfoto, een profiel en een gekleurd blokje: online (groen), bezet (rood), offline (blauw). Er is een app, een horoscoop en je kunt credits kopen: belpakketten met voorrang, van 10, 30 en 50 euro.
Zo toegankelijk als de voorkant is van AstroTV, voor de klanten, zo gesloten blijft de achterdeur, naar Astro achter de schermen. Frans Meulman, wiens mediumpraktijk ‘altijd geopend’ is, wil best ervaringen delen (‘ik sta heel nuchter in de spiritualiteit’), maar hij moet eerst overleggen met AstroTV/Joost. Joost moet het verzoek eerst voorleggen aan moederbedrijf Talpa.
“Wat is de intentie hierachter u kunt het beste Talpa benaderen,” sms’t medium Daniëlle. Talpa stuurt na wat heen en weer een korte verklaring, met zinnen als een klein juridisch fort: “Smart Media Services B.V. en Talpa TV dragen samen zorg voor het produceren van content en diensten die voldoen aan alle toepasselijke wet- en regelgeving op basis van consumentenbescherming en op basis van de Mediawet. Het programma voorziet in de behoefte van een kijkersgroep en vervult een inhoudelijke functie.”
Er zijn 20.000 mediums in Nederland, schat Marisa Bottenheft, toch een voetbalstadion vol zieners.
Zo blijft AstroTV een relatief onbenaderbaar en onaanraakbaar fenomeen. Er is amper een wetenschapper te vinden die er wat over heeft geschreven of nog wat over wil zeggen. Misschien lijkt een onderzoek naar medium-tv op de wiskundige opgave te bewijzen dat nul nul is, wat nog moeilijk genoeg schijnt te zijn.
Hoe het geld wordt verdiend, hoeveel, hoe dat werkt met die tikken, minuten, hoeveel klanten er zijn, hoeveel kijkers (in de nacht van zaterdag op zondag een piek van 32.000, in sluimerstand of paranormaal geïnspireerd), hoeveel mediums er zijn in Nederland (20.000 schat Marisa Bottenheft, toch een voetbalstadion vol zieners), hoe ze zien wat ze zien, of ze zich voorbereiden of zo voor de vuist weg voorspellen, enzovoort. Het blijft in nevelen gehuld, in de mist waarin AstroTV kennelijk gedijt.
Op vrijdagochtend bel ik in. Een keuzemenu, natuurlijk. Nummers intoetsen, voor de verschillende mediums, voor de hoofd- en subcategorieën des levens: werk, relaties, liefde en gezondheid. De waarschuwing dat de diensten van AstroTV geen vervanging zijn van arts of specialist, dat die gewoon nodig blijven. Een bloemlezing van Daniëlle Nijhuis en haar helderziende voltreffers.
En dan, ineens, ben ik in de uitzending. Ik heb het eerst niet in de gaten, tot het even stil blijft aan de telefoon en op de televisie Jacky en de presentatrice mij vragend aankijken. Ik kom erin met een klassieke fout, met piep en galm. “Kun je de tv zachter zetten?”
Ik vertel dat ik over twee weken 48 word, en graag wil weten wat het nieuwe jaar brengt. “Je gaat niet voor de mannen?” zegt Jacky, redelijk out of the blue. Nee, tot nu toe nog niet in ieder geval. “Ik zie altijd dingen,” zegt Jacky. “Ik zie snelle benen. Ik zie geen man die in zijn stoel blijft zitten tot de dingen op hem af komen. Ik zie een bosman, een natuurtype: een bergrug, een hut, een haard, een mooi glas wijn. En wat is er met sieraden?”
“48, Bert, Bert, Bert,” vervolgt ze. “Het slechte nieuws is voorbij. Ik zie twee vrouwen die er altijd voor je zullen zijn. Je bent niet breed, maar je beschermt je vrouwen, je brengt ze altijd in veiligheid, je…” Op dat moment gaat de bel, en als ik opendoe, komen – terwijl Jacky doorpraat, ze is op dreef – de buren van even verderop binnen, met bloemen en wijn, als dank voor een burengunst. “Ik zie een goed gezin, een hoop warmte. Je zoon is kunstzinnig. Mensen vinden hem interessant.”
Ik vraag nog hoe mijn tenniscompetitie van die avond gaat aflopen, maar versta in het tumult het antwoord niet, alleen nog dat Jacky vraagt: “Klopt het dat jij een knieband om hebt?” Dan is het televisieconsult voorbij.
Het klopt natuurlijk allemaal, of bijna allemaal. Fortnite spelen is ook kunstzinnig, als je er goed over nadenkt. De vrouwen, ja nou, haha, wat dacht je. Bos, bergen, wijn: heerlijk. Er is dit weekend een hardloopevent bij mij in de stad: de snelle benen. Een teamgenoot van mij draagt een knieband. Het is een helderziend schot hagel, parapsychologie met beslagen ramen, maar toch: in de richting. Indrukwekkend.
Al met al ga ik best vrolijk de middag in, na drie minuutjes met Jacky, iets wat na een sessie met een psycholoog helemaal niet is gegarandeerd. ’s Avonds win ik voor het eerst in maanden een tenniswedstrijd.