De vijf geboden van het demonstratierecht
De demonstratiedrift is terug. Boeren, Extinction Rebellion, voor- én tegenstanders van Zwarte Piet – Nederland protesteert er flink op los. Heeft u protestplannen? Hier het nodige advies.
Aan de grond gelijmde klimaatactivisten, boeren die per tractor door dranghekken heen razen – je kunt deze week de krant niet openslaan of er is ergens hommeles. Onze hervonden liefde voor demonstreren heeft kinderziekten – denk aan misverstanden en arrestaties. Waar moet u op letten wanneer u zwaaiend met uw vlag op de barricades paradeert?
I. Gij zult geen wanorde veroorzaken
Een demonstratie kan uiteraard niet plaatsvinden zonder énige verstoring van de openbare orde, maar het moet wel leuk blijven. De burgemeester behoudt het recht een demonstratie stil te leggen of zelfs te dwarsbomen als deze dreigt wanorde te veroorzaken.
De boerenprotesten van 1 oktober lieten bijtijds geen scherf heel van de orde van de dag. De boeren waren vermurwd door het politieke credo dat de veestapel gehalveerd moet worden om het stikstofprobleem op te lossen. Hierop besloten ze, bij wijze van protest, met tractor en trekker richting Den Haag te tuffen – niet de méést milieuvriendelijke actie, maar het punt was duidelijk.
De agrariërs negeerden hierbij de meest elementaire verkeersregels door met industriële landbouwvoertuigen dwars over snelweg en berm richting het Malieveld te banjeren. De doorgaans keurig geregelde Hollandse wegen veranderden voor een dag in een Bangkoks kruispunt met kapotte stoplichten. Complete chaos, orde verstoord.
De ontregelaars werden direct gearresteerd en de rust keerde weder in de straten rond het Haagsche protestveld.
II. Gij zult niet vernielen
Vandalisme tijdens een demonstratie is een bonafide manier om succesvolle demonstraties de kop in te boren. Het lijkt een no-brainer; vernielen mag nooit, dan toch zeker ook niet tijdens een protest. De boeren bewezen afgelopen weken echter het tegendeel.
De ‘ramboeren’ begonnen op 1 oktober hun pelgrimstocht naar het Malieveld. Aldaar werd de ontdekking gedaan dat, wat normaliter een degelijk agrarisch hulpmiddel is, ook een uitstekende stormram kan zijn. In Den Haag werd de omheining van het Malieveld aan gort gereden door een tractor. De politie greep in en met een aantal arrestaties leek de situatie afgehandeld.
Tot eergisteren, toen de ramboeren hun slooptocht voortzetten bij het vervolg op de boerendemonstraties. Met de 220 paardenkracht van een ‘Venetiaans-rode’ trekker werd de monumentale deur van het Groningse provinciehuis ingebeukt. Ook een aantal dranghekken werden uit de grond getrokken door oprukkende trekkers. De Groningse ramboeren zijn opgepakt en zitten vast. De geëiste straf is nog niet bekend. Maar niet getreurd, een eventuele boete kunnen ze best betalen. Een van de relrijders bleek in 2017 en 2018 een slordige 164.413,36 euro aan EU-subsidies te hebben gekregen.
III. Gij zult het verkeer niet hinderen
Demonstreren mag, maar de mensen moeten wel gewoon naar hun werk kunnen. En om deze reden is een asterisk bij artikel 9 van de grondwet geplaatst: de burgemeester of politie mag het protest gewoon stilleggen wanneer het verkeer dusdanig geblokkeerd wordt.
Dit ervoeren de lieden van Extinction Rebellion toen ze afgelopen zaterdag in elkaar verweven plaatsnamen op de Amsterdamse Blauwbrug als protest tegen het uitblijven van een geschikt klimaatbeleid. Waar de boeren wanorde veroorzaakten op publieke wegen, besloot Extinction Rebellion het verkeer helemaal plat te leggen. De brug werd ontoegankelijk gemaakt door de demonstranten, waarop de politie besloot de weg hardhandig vrij te maken.
Het tapijt van ‘ingehaakte’ jongeren maakte het moeilijk de relschoppers te verwijderen, met als gevolg dat de demonstranten bij de dreadlocks uit de blokkade werden getrokken. Het zou onjuist zijn, echter, om de acties van de ‘rebellen’ aan onwetendheid toe te schrijven. Een woordvoerder van de organisatie verklaarde dat de demonstranten – als heuse Ché Guevara’s – geen onwettigheden schuwden in hun missie het klimaatprobleem aan de kaak te stellen: “het protest is een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid”.
IV. Gij zult de bevelen der politie gehoorzamen
Weigering van een politieorder kan leiden tot een kloeke boete van liefst 380 euro. Maar in de situatie van een demonstratie is het belang nog hoger. De website van het OM meldt namelijk dat politiebevelen zwaarder wegen in een situatie van verstoorde orde. Weigering leidt dan tot zwaardere straffen. Hoe veel zwaarder? De website van het OM is weinig verhelderend (‘denk aan taakstraffen’), maar dat maakt het alleen maar angstaanjagender.
De lieden van Extinction Rebellion overschreden deze grens. Instructies aan klimaatactivisten om de Blauwbrug in Amsterdam zonder slag of stoot te verlaten waren een schreeuw in dovemansoren. Zo’n 130 activisten werden gearresteerd en gekastijd. Nog eens tientallen activisten zijn met een busje weggevoerd ‘naar een afgelegen locatie’. Van de laatste groep is niks meer vernomen.
V. Gij zult niet beledigen
Belediging klinkt wellicht, in de context van het bovenstaande, als een onschuldig gebod. Maar vergis u niet: de naam der politie mag niet in ijdelheid gebruikt worden. Het beledigen van een agent (of: ambtenaar in functie) in een openbare ruimte kan leiden tot een arrestatie plus een boete van 600 euro.
Eén boer kon zijn emoties niet bedwingen tijdens de agrarische opstand van 1 oktober: hij beledigde een agent. Helaas was de desbetreffende belediging zo schuin dat geen enkele nieuwsbron het waagde deze te printen. Maar, gekeken naar de leuzen en protestborden die de voorbumpers van de tractors sierden – bijvoorbeeld: “Een land zonder boeren is als Amsterdam zonder hoeren”, “Provincie stik in deze stof”, en het weinig creatieve: “links=kut” – laat de gebruikte belediging zich raden.