Mano Bouzamour: ‘Wat ik niet vond kloppen, heb ik uit de film gekregen’
Op 10 oktober gaat de De belofte van Pisa in première, de verfilming van Mano Bouzamours gelijknamige schelmenroman uit 2013. We togen naar het Amsterdamse hotel The Hoxton om het glas te heffen met de schrijver.
Zeg, van tevoren zeiden collega-schrijvers tegen u: ‘Ga er maar van uit dat je verhaal volledig wordt verkracht.’ Is die wijze raad nodig gebleken?
“Nee, zij hebben geen gelijk gekregen! Robert (scenarist Robert Alberdingk Thijm – RvR) heeft zelfs verschillende scènes uit het boek naar een hoger niveau getild. Dat was heel gek, ontroerend en bijzonder om te zien.
“Het sleutelwoord is vertrouwen. Literatuur is natuurlijk een andere kunstvorm dan film. Je kunt onmogelijk ieder detail van 285 pagina’s proza vertalen naar het witte doek. Ik heb daarom heel bewust vanaf het begin gezegd tegen Robert: ga los, bouw scènes uit, kort ze in, voeg personages toe of jas hen eruit. Ik wilde echt niet als een idioot in zijn nek hijgen en met een rode pen door het script gaan. Van het boek ben ik de regisseur, ben ik de grimeur, artdirector, de fucking alles, maar de film is van de regisseurs, de acteurs, van de cameramensen, van ons allemaal. Daarom moet je de film ook echt door die gasten laten maken. En ik ben heel blij hoe dat zich heeft ontvouwen en hoe Robert het verhaal heeft geconstrueerd. Het was een geweldige ervaring. Ik zag mijn eigen personages gewoon tot leven komen! Welke schrijver kan dat zeggen?”
Alles wat ik niet vond kloppen, heb ik uit de film kunnen krijgen.
U was ook nauw betrokken bij het productieproces. Welke credits krijgt u precies in de aftiteling?
Lacht: “Ik krijg een credit voor mijn rolletje als ijscoman. Heel geestig.
“Verder ben ik inderdaad overal bij geweest en heb ik veel gedaan. Van audities beoordelen tot het meelezen tijdens het schrijven van het script. Noem het maar op. En het fijne: alles wat ik niet vond kloppen, heb ik eruit kunnen krijgen.”
Wat is de slechtste zin die u uit het script heeft gekregen?
“Ik wil deze zeker niet een ‘slechtste zin’ noemen, maar in één van de eerste versies stond iets als: Sam loopt door de voordeur zijn huis binnen.
Ik vroeg aan Robert: hoe dan?
Hij: Nou, gewoon; hij loopt zijn huis binnen. Hij doet de deur open en loopt naar binnen.
Maar hoe maakt hij die deur open dan?
Robert: Met een sleutel…?!
Je denkt toch niet dat de hoofdpersoon en ik – toen ik opgroeide – een sleutel kregen van onze ouders? Sleutels betekende vrijheid, betekenen dat je zelf mag beslissen wanneer je thuiskomt. Nee, je krijgt geen sleutel. Je moet aanbellen, weet je wel.
“In de film staat het hoofdpersonage Sam nu iedere keer als hij zijn huis in wil te bellen bij het bellenbord. Dat zijn heel coole beelden geworden. Alsof hij in een fort of gevangenis moet leven waarin zijn ouders alle controle hebben.”
Mijn thema’s resoneren.
Uw verhaal is dus herschreven door Robert Alberdingk Thijm. Welke scènes had u zelf wel willen schrijven?
“Er zit een scène in mijn verhaal waarin de hoofdpersoon een trio heeft met twee meisjes. Robert heeft daar nog Sams vriend IJsbrand aan toegevoegd. Dus eerst gaan de meisjes met elkaar zoenen en vozen, daarna met elkaars vriendjes, en daarna beginnen de jongens óók met elkaar te vozen. Echt met z’n vieren. Het is een heel lieve en kwetsbare vrijscène geworden. Toen ik de tekst las, dacht ik: godver, dit is wel heel cool. Ik sta zelf ook voor die vrijheid, weet je wel. Het is een bevrijdingsfilm, waarin de hoofdpersoon zich los moet worstelen van de verwachtingen van zijn ouders en zijn omgeving.”
Is uw roman daarom zo populair onder scholieren?
“Precies. Opgroeien doet pijn, waar je ook vandaan komt. ‘Ik had nog nooit een boek uitgelezen, maar nu wel,’ hoor ik dan. Hoe fucking bijzonder is dat? Mijn thema’s resoneren.
“Hetzelfde geldt overigens voor bijvoorbeeld Dunya & Desie (televisieserie van Robert Alberdingk Thijm – RvR). Ken je die serie nog? Ik ga langs scholen door het hele land – fucking Groningen, Roermond, Den Helder – en die kids kennen Tommy Wieringa, Ronald Giphart en Joost Zwagerman echt niet. Maar als ik aan hen vraag of ze Dunya & Desie kennen, dan steekt de hele klas zijn vinger op. Ook al is die serie vijftien jaar oud – het gaat om de herkenning.”
Doet Mano Bouzamour aan mythevorming?
“Ik ben gewoon mezelf, ouwe. Ik probeer vooral helemaal los te gaan en zo waarachtig mogelijk te zijn. En diezelfde levenslust en authenticiteit probeer ik in mijn proza te leggen. Zoals ik Arnon Grunberg dat zo mooi heb horen zeggen: ik probeer de waarheid te vertellen in mijn fictie.”
Hoeveel verdient u aan deze film?
“Ik ben door het hele filmproces een supertoffe, leerzame en onvergetelijke ervaring rijker. De rest laat ik aan mijn boekhoudster over. Ik kan er goed van leven; ik kan doen wat ik wil.”
Wie zijn uw favoriete Nederlandstalige schrijvers?
“Mijn vrienden: Joris Luyendijk, Bas Heijne, Herman Koch en Robert Vuijsje en Marion Pauw. Ook Tommy Wieringa vind ik een fantastische, stilistische schrijver.”
Ik zou een paar van mijn zeer vrome neven uit de Parijse banlieues naar een vergadering van Tzum willen sturen.
Is De belofte van Pisa een eenmalig succes waar u de rest van uw leven op moet teren?
“Ik was daar wel bang voor, hoor. Je moet na een succesdebuut altijd inleveren en een tweede boek heeft altijd slechtere recensies. Ik heb gelukkig goede mensen om me heen die me ervoor hebben gewaarschuwd. En we hebben het o-ver-leefd. Ik red me wel; mijn werk ontregelt en daar ben ik blij mee. Ik wíl het pad bewandelen waarop er voor me wordt geapplaudisseerd én waarop ik word verguisd.”
Tot slot: op het huis van welke schrijver zou u wel een precisiebombardement willen laten uitvoeren?
“Mag het eigenlijk ook een clusterbom zijn? Ten eerste, de redactie van dat kutblaadje Propria Cures. Dat levert namelijk ook geen schade op aan de Nederlandse literatuur. Al die wannabe schrijvertjes… Heel grappig: op het boekenbal willen ze allemaal selfies met me – omdat ze toch ergens bekend mee willen worden.
Dan, de redactieleden van Tzum. Naar hun slaapverwekkende vergaderingen zou ik eigenlijk het liefst een paar van mijn zeer vrome neven uit de Parijse banlieues willen sturen.
En nu we toch bezig zijn: Thomas Heerma van Voss, die libidoloze loser met zijn pretentieuze kutschrijfseltjes waar niemand, maar dan ook echt niemand op zit te wachten.
En tot slot, op ene Lykele Moes (Muus – RvR), wie de fuck dat ook moge zijn.”
De belofte van Pisa is vanaf 10 oktober te zien in de bioscoop.