Het radicale debat neemt toe, de linkse kerk tegen de rechtse
Hoewel Nederlanders nog altijd tevreden zijn over het eigen bestaan, neemt het radicalisme in het publieke debat toe. Emoties winnen het van feiten. Dat kan wel een tandje minder.
Paniek zaaien
Het jongste rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) toont aan wat we al wisten: de Nederlander is en blijft tevreden over het eigen bestaan. Net als in 2008 beoordeelt hij zijn leven met het rapportcijfer 7,8. Je leest het en vraagt je af: maar deze bevindingen staan toch haaks op de signalen die aanhangers van Forum voor Democratie afgeven en sympathisanten van de Gele Hesjes, ook al roeren zij zich de laatste tijd amper nog? En ze stroken al helemaal niet met de onheilstijdingen die je kunt optekenen uit de monden van allerlei linkse types die menen dat we aan het begin staan van een ramp van ongekende proporties.
Wetenschapsjournalist Asha ten Broeke bekende laatst in haar Volkskrant-column dat zij niets op heeft met tevredenheid, redelijkheid, realisme, gematigdheid en kalmte; stuk voor stuk deugden die naadloos lijken aan te sluiten bij de dikke 7 van die SCP-Nederlanders. Want volgens haar dreigt een klimaatcatastrofe, neemt de ongelijkheid toe, roeren de fascisten zich en verhouden we ons als sprinkhanen tot natuurlijke hulpbronnen. Onze manier van leven zou ‘schreeuwen’ om een nieuwe manier van leven. “Ik zie niet hoe gematigde kalmte ons kan redden. Dus radicaliseer ik.”
Van deze door Ten Broeke geschetste werkelijkheid vind ik in dat bijna vierhonderd pagina’s tellende SCP-rapport niets terug. Ik ken Asha verder alleen uit haar columns die, toegegeven, meestal boven de middelmaat uitstijgen. Maar na de verkiezingsoverwinning van Thierry Baudet van afgelopen maart, riep zij haar lezers op om wakker te worden, want ‘de fascisten hebben de verkiezingen gewonnen’. En: “Baudet is geen frisse vent, en hij hoeft niet netjes gefeliciteerd te worden: hij moet bekritiseerd en bestreden worden en onmiddellijk een cordon sanitaire aan zijn broek krijgen.”
Een columnist mag overdrijven om een punt te maken. Tegelijkertijd dient met die stijlfiguur zorgvuldig omgesprongen te worden. Overdrijven is oké, paniek zaaien verre van. Zie wat er op het volstrekt vrijgevochten Twitter gebeurt. Als je ook maar iets gelooft van wat daar aan vuilspuiterij wordt uitgestort, meestal door naamlozen, dan lijkt het einde der tijden aangebroken. Dan staan we aan de vooravond van een oorlog die spoedig heel Europa zal teisteren. Een oorlog van de linkse elite tegen de rechtse populisten, van klimaatgelovigen versus klimaatontkenners, van boze, witte mannen die de wapens opnemen tegen Afrikaanse immigranten die de boel hier komen ‘omvolken’.
Twittereske hysterie
Maar stel, stel de Asha’s van deze wereld nemen zaken waar die al te gemakkelijk onder het tapijt worden geschoven van SCP-rapporten of onder een deken van bedaagdheid en wegkijkerij? Onderschatten wij, om maar eens een thema te noemen, dat de wereld momenteel brandt en smelt? Het zou kunnen, maar dan dringt zich direct een andere vraag op: waarom is er nog steeds onder wetenschappers wereldwijd geen algemene eensgezindheid over wat er aan de hand is met dat klimaat, hoe ernstig het is en wat er eventueel tegen te doen valt? En dan nog: als de situatie op dit moment daadwerkelijk desastreus zou zijn, dan vrees ik dat het menselijke brein simpelweg niet in staat is de impact ervan toe te laten. Het gevaar en de gevolgen zijn te groot en daardoor niet te bevatten. Hoezo geen drinkwater meer uit de Maas, hoezo zijn de branden in de Amazone niet meer te blussen, wat nou de metropool Jakarta zakt weg in de bodem? En omdat geen wetenschapper, geen politicus (ook Marianne Thieme niet) die onomstotelijk bewezen antwoorden en bijbehorende scenario’s in huis heeft, verlaten alle deelnemers aan het wereldwijde discours zich noodgedwongen op zoiets als gevoel. Als onderbuik. Als geloof tenslotte, waarna de discussie wordt teruggebracht tot een van gelovigen versus ongelovigen. Van de linkse kerk tegen de rechtse.
Neem vervolgens het verschijnsel Thierry Baudet: is met hem daadwerkelijk het fascisme binnengehaald, zoals Ten Broeke beweert? Zware beschuldiging. Maar kunnen we hem blijven neerzetten als een nar, als een politieke vandaal die het heerlijk vindt om de gevestigde instanties op te naaien met dat boreale geneuzel? Thans staat Forum laag in de peilingen, als gevolg van alle heisa, maar hoe staat de partij er over een paar maanden voor, of in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021? Zal de aanhang net zo groot zijn als of groter zijn dan in maart jongstleden, of zal Forum over zijn hoogtepunt heen zijn? En wat of wie komt ervoor in de plaats?
Omdat de onderwerpen ‘klimaat’ en ‘Thierry Baudet’ omgeven zijn met veel onzekerheden, doet de oproep om dan maar meteen te radicaliseren overdreven, hysterisch, ergo twitteresk aan.
Links radicalisme
En dan moet dat radicalisme ook nog een linkse signatuur hebben. Links geeft namelijk elk jaar weer meer terrein prijs aan rechts. Rechts rukt verder op en trekt de ‘slappe hap’ van het politieke midden ongemerkt mee die richting op. Volgens Asha ten Broeke hebben we links radicalisme nodig ‘om met gelijke tegenkracht aan het midden te trekken en linkse politici bij de les te houden’.
Maar waar blijft links als mensen als Ten Broeke het nodig heeft? Die vraag blijft buiten beschouwing, terwijl het daarom gaat. Links laat het in grote delen van Europa afweten. Heeft links dan geen eigen verhaal? De linkse PvdA-politici Frans Timmermans en – in zijn kielzog – Diederik Samsom slaan doelbewust de ‘groene weg’ in. Niet in eigen land, maar in Europa. Migratie, immigratie, de vertrouwde arbeids- en verdelingsvraagstukken, ze behoren kennelijk toe aan een andere tijd. Jan met de pet is amper met het klimaat bezig. Alleen de vraag wat heel die transitie kost, boeit hem. Baudets boodschap bevat revolutionaire elementen (weg met de elite, de kartels), maar ook zeer behoudende (terug naar het witte Europa). Baudet is hemelbestormer en stoïcijn in één persoon. Bij het selecteren en werven van links-radicale boegbeelden zouden Asha en haar volgelingen misschien toch eens een voorbeeld kunnen nemen aan die ‘fascistische’ dandy uit Heemstede.