Gewichtigdoenerij
Naar het voorbeeld van mensen die van geslacht veranderen, probeerde onlangs Emile Ratelband via de rechter gedaan te krijgen dat hij voortaan mocht jokken over zijn leeftijd. Zonder succes. Maar het bracht mij op het idee om na te gaan of er mogelijk een initialen-verandering inzit. FvD staat allang niet meer voor een Frans van Deijl, een Fred van Doorn of voor een Frederique van Dam, maar bij ondertekening wordt vrijwel meteen de link gelegd met Forum voor Democratie, een partij waarmee een weldenkend mens tegenwoordig toch niet meer gezien wil worden. Wat jammer is, want Thierry Baudet maakte aanvankelijk een frisse indruk. Hij scheen mij een temperamentvolle jonge gast toe in een milieu van volgevreten ouwe knakkers. 

Maar gaandeweg stagneerde zijn ontwikkeling als politicus. Zwaar teleurstellend vond ik zijn eerste optreden in de Kamer bij de Algemene Beschouwingen van 2017, waarin hij het debat niet meer wenste te voeren, omdat dat te weinig niveau zou hebben. Intellectueel niveau, wel te verstaan. Hij had nou juist wel dat debat moeten voeren en aldus laten zien wat zijn bezwaren waren geweest. Dat hautaine, zelfvoldane gedrag heeft hij mettertijd versterkt. Zijn toespraak na zijn verkiezingsoverwinning in maart van dit jaar was pure gewichtigdoenerij. Waarschijnlijk ook bedoeld om de Asha ten Broekjes van deze wereld op de kast te krijgen. Dat is hem gelukt. 

Max Pam stelde dat Baudet voor zijn generatie een herkenbare mix is van Harry Mulisch en Gerard Reve. Daar zit wat in, maar voornoemde heren waren schrijvers die leefden van de polemiek. Baudet is een politicus van wie je in het publieke optreden meer bedachtzaamheid mag verwachten. Verantwoordelijkheidsgevoel. Je houdt je hart vast als die man straks nog premier wordt. Afgelopen zomer was er dan de rel met Henk Otten, door Baudet beticht van zelfverrijking. De onverkwikkelijkheden werden breed uitgemeten in de media. Het riep, niet voor het eerst, herinneringen op aan de LPF, begin deze eeuw. Voor de 75-jarige Theo Hiddema vind ik de dreigende werdegang van FvD echt sneu, al zou hij de aangewezen figuur zijn om het kind Baudet eens tot de orde te roepen.

Getuigenispolitiek
Ook weinig fris ging het eraan toe bij de Partij voor de Dieren. Kamerlid Femke Merel van Kooten vertelde in het AD dat de cultuur in de partij is ‘verziekt’. Ze werd ‘uitgewoond’ door de partij. Medewerkers haakten massaal af. Ook over de koers van haar partij was zij uiterst kritisch. Opkomen voor de rechten van lhbti’ers, zoals zij onder andere wilde, werd door Marianne Thieme niet opportuun geacht. De PvdD was er voor de Dieren, niet voor de Mensen. Van Kooten begint het nieuwe parlementaire jaar als eenmansfractie. 

Vlak voor de zomer had zich iets vergelijkbaars voorgedaan bij GroenLinks. Kamerlid Zihni Özdil bleek een andere opvatting te hebben over het leenstelsel dan het officiële partijstandpunt. De pleuris brak uit, Özdil was niet meer te handhaven en werd uit de fractie gegooid.

Wat opvalt aan beide gevallen, is dat individuele Kamerleden kennelijk zo ontevreden zijn over de koers, de politieke leider of beide, dat die ten slotte geen andere uitweg meer zien dan de openbaarheid op te zoeken. Waarom konden Thieme en Klaver die collega’s niet in toom houden? Zoiets vergt leiderschap en ik vrees dat voornoemde lieden de eigenschappen daarvoor missen. Die tekortkoming tref je vaker bij politici die getuigen in plaats van overtuigen. Mensen met een missie. Hun geloof is het enig juiste. Wie anders denkt, ondermijnt de zaak. Moet verdwijnen. Interview zo’n Thieme maar eens; het is slagroom, hoe harder je klopt, hoe stijver ze wordt. Of Klaver: na iedere vraag verschijnt er om de mond dat grijnsje, dat superioriteit verraadt, verhevenheid jegens de vragensteller en de rest van de mensheid.

Voor de affaire-Özdil had GroenLinks nog meer gedoe met Kamerleden en personeel dat uiteindelijk moest vertrekken. Zou een veteraan als Bram van Ojik nou niet eens kereltje Klaver moeten aanspreken op zijn manier van leiding geven? In de Partij voor de Dieren loopt er niet zo’n soortgelijke oude, wijze rot rond. Ik betwijfel ook of het zou helpen. Marianne Thieme luistert alleen naar plofkippen. 

Versplintering
Ach, die relletjes zijn leuk voor de talkshows, maar de Tweede Kamer begint na het reces met veertien partijen. Daarvan zijn er zes die minder dan vijf zetels hebben. Bij de langdurige formatie van Rutte III in 2017 stelde minister Schippers dat dat kwam doordat er teveel kleine partijen in het parlement waren (toen nog dertien). Daardoor dreigde het land volgens haar zelfs onbestuurbaar te worden. Er was maar één remedie tegen: het instellen van een kiesdrempel bij de eerstvolgende verkiezingen.

Wellicht is dat te rigoureus, want hoe meer partijen er zijn, hoe meer er valt te kiezen. Daarbij zal die kiezer bij een volgende gelegenheid wel twee keer nadenken voordat hij zijn stem geeft aan een club of een afsplitsing die in de afgelopen periode rollebollend over straat is gegaan. Want dat hebben al die affaires van dit voorjaar en deze zomer duidelijk gemaakt: ze treffen vaker de kleine, snel gegroeide partijen die leunen op een enkel centraal thema (dieren, milieu, nationalisme). En die ook maar door één man of vrouw worden gedragen. Die leiders kunnen niet alles in hun eentje doen en halen nogal eens een type mensen binnen, noem hen gelukzoekers, dat met een opgepimpt cv in de chaos van zo’n net ontplofte organisatie weet binnen te dringen. 

Zo onrustig het was en is bij de kleintjes, zo weldadig en rustig ging het er van de zomer aan toe bij de grotere, gevestigde, volwassen partijen. Alleen de VVD kwam even in het nieuws met het Kamerlid Van Haga, die beschonken achter het stuur had gezeten. Dijkhoff greep in zoals dat een leider betaamt: zonder te dralen, hard en rechtvaardig. Daarmee was de kous meteen af, voor alle betrokkenen. Waarna de liberalen zich weer omdraaiden op hun ligstoelen en zich laafden aan de zomerzon.