Klimaatakkoord toonbeeld van gebrek aan leiderschap
Menthol-zalf schijnt te helpen. Net als strippen met pleisters. En gekneusde weegbreebladeren, als ik de aanstaande mag geloven. Inderdaad, ik heb het over de brandende, jeukende bulten waarop de eikenprocessierups ons deze weken trakteert. De aanstaande en ik, we struinden vrijdag van Braamt naar Millingen aan de Rijn – we lopen het Pieterpad. Het eerste stuk voerde vooral door de bossen. Dat hebben we geweten.
De rups is overal. Jaren konden we deze scary hairy afdoen als een verdwaalde exoot. Slechts zeer lokaal zorgde hij voor wat onrust. Roodwit lint (“Eikenprocessierups: pas op!”) om de boom, er snel onderdoor of omheen, gevaar geweken. Maar mede door de klimaatverandering en een gebrek aan natuurlijke vijanden valt aan de minuscule brandharen van de Thaumetopoea processionea inmiddels niet langer te ontkomen.
Misschien maar goed ook. Want na negen jaar soebatten presenteerde het kabinet afgelopen vrijdag dan toch eindelijk het Klimaatakkoord. Het resultaat is pover. Niet zozeer kwantitatief: liefst 239 pagina’s en meer dan 600 plannen omvat het document. Maar vooral kwalitatief.
Dat ligt niet aan de doelstelling, die is glashelder: de uitstoot van broeikasgassen moet in 2030 ten opzichte van 1990 zijn gehalveerd. Dat kan ook niet anders, het staat in de Klimaatwet. Hoe? Ook daarin voorzien de plannen tot op zekere hoogte. Maar het akkoord grossiert in open einden. Veel van de afspraken zijn vrijblijvend. Pijnlijke maatregelen zijn sowieso vermeden. Waaraan het ontbreekt is gevoel voor urgentie.
Abboneer op een lidmaadschap
Flinke korting op een digitaal jaarabonnement
Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)
Word abonneeHet klimaatakkoord grossiert in open einden. Veel afspraken zijn vrijblijvend, pijnlijk maatregelen worden vermeden. Het ontbreekt aan gevoel voor urgentie.
Neem de CO2-heffing voor het bedrijfsleven: het is goed dat die er toch komt. Maar de luchtvaart blijft gespaard, terwijl die in Nederland alleen al goed is voor 6,5 procent van de totale CO2-uitstoot. Bovendien is onduidelijk hoe de heffing uitpakt. Zelfs de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, de lobbyclub van bedrijven als Shell, DSM en BASF, heeft daar een hard hoofd in.
Energiebelasting omlaag
Of neem de verduurzaming van de bebouwde omgeving. Alle 8 miljoen huizen en gebouwen moeten de komende dertig jaar worden verduurzaamd. Woningcorporaties krijgen daarbij een voortrekkersrol. Binnen drie jaar moeten 200.000 huurwoningen worden aangesloten op een warmtenet. De overheid stelt daarvoor 500 miljoen euro beschikbaar. Hoe het daarna verder moet? De corporaties, die zich door de woningnood toch al zien geconfronteerd met een enorme opgave, hebben geen idee.
Van particulieren woningeigenaren valt evenmin veel te verwachten. Zij kunnen geld lenen uit een warmtefonds, bijvoorbeeld voor betere isolatie. Maar er is geen stok achter de deur. Ja, de gasprijs stijgt fractioneel. Tegelijkertijd gaat de energiebelasting omlaag.
Verduurzamen? Prima, zolang de burger er maar geen jeuk van krijgt. Dus komt er geen extra belasting op benzineauto’s, goed voor 7 procent van de totale Nederlandse CO2-uitstoot. Rekeningrijden komt er wel – in welke vorm en per wanneer, dat laat Rutte III dan weer graag over aan een van de volgende kabinetten.
Gebrek aan leiderschap: daar gaat dit akkoord onder gebukt. Waarom niet gewoon een CO2-heffing voor iedereen – bedrijven én particulieren? Dat is volgens het CPB namelijk de effectiefste aanpak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Waarom geen lonkend perspectief in de vorm van duurzame voorbeeldwijken of bedrijven?
Waarom niet gewoon een CO2-heffing voor iedereen, bedrijven én particulieren?
Het antwoord: Rutte III wil de burger niet bruuskeren. Rutte is, geeft hij zelf toe, niet de man van grote visies, de leider die voor de troepen uit loopt. Hij zwicht voor het electoraat. Dat is de makke van onze parlementaire democratie anno 2019. Die heeft een horizon van maximaal vier jaar en leent zich niet voor langetermijnbeleid.
Het is niet voor niets dat Nederland veruit de meeste klimaatdoelen tot nu toe niet heeft gehaald. Zelfs het kabinet-Balkenende IV, een van de meest ambitieuze op het gebied van duurzaamheid tot nu toe, kwam niet verder dan de helft van de voorgenomen CO2-uitstoot.
Herijking
Dit Klimaatakkoord, vrees ik, wacht eenzelfde lot. Toch houd ik hoop. Jaarlijks gaat het PBL in oktober rapporteren hoe de vlag erbij hangt. Raakt het doel – halvering van de CO2-uitstoot in 2030 – teveel uit zicht, dan kan het kabinet na vijf jaar alsnog besluiten tot een herijking.
De opmars van de eikenprocessierups een zegen. Nog een paar van die ‘bijbelse plagen’ en in 2024 is het hopelijk met dit halfslachtige klimaatbeleid gedaan.
Voldoende draagvlak is daarbij een conditio sine qua non. Die steun neemt toe zodra mensen de gevolgen aan den lijve ondervinden. In Nederland bijvoorbeeld ziet slechts 57 procent van de bevolking klimaatverandering als een bedreiging. In een land als Spanje, waar het kwik eind vorige week alweer steeg tot boven de 42 graden, ligt dit percentage op 87. Wat dat betreft is de opmars van de eikenprocessierups een zegen. Nog een paar van die ‘bijbelse plagen’ en in 2024 is het met dit halfslachtige klimaatbeleid gedaan.