Zomerlezen: de 80 beste boeken bij uw favoriete Netflix-serie
Zandkorrels in de tablet, de zon weerspiegeld zien in het scherm – netflixen op het strand is misschien niet zo comfortabel. Dan toch liever een stapel leesvoer mee op vakantie. Daarom hier een lijst met 80 boeken die een ideale aanvulling zijn op uw favoriete serie.
Het was Bookstore Day en ik bevond mij in een boekwinkel. Toen ik bij de kassa stond met een novelle van A.F.Th. van der Heijden, kreeg ik een boekje in handen gedrukt. Ik kon het met korting meekrijgen. Lezen in tijden van Netflix heette het. De felrode alarmkleur bracht de lezer in mij alvast in opperste staat van paraatheid. De schitterende naam van de auteur, Felicitas von Lovenberg, deed de rest.
Thuisgekomen sloeg ik het rode boekje open. ‘Waarom nog lezen?’ las ik. Ik stuitte op verheven noties als ‘een vademecum tegen de eenzaamheid’ en ‘de griezelige kracht van boeken om zich te voegen naar ons zieleleven’. Daarmee gaan we de jongeren niet winnen, dacht ik.
Want ‘lezen’ en Netflix is geen gelukkig huwelijk. Iedereen met een puberkind in huis weet dat de alomtegenwoordige beeldschermen de strijd aan het winnen zijn. En, laten we eerlijk zijn, die prachtige dramaseries vinden we zelf ook wel erg mooi. Hoe vaak zit ik zelf niet aan een buis gekleefd om toch nog die ene extra aflevering te kijken?
Zijn het boek en het beeld elkaars vijand? Je kunt het ook omdraaien. Verhalen en romans kunnen ook van die schitterende tv-series op Netflix en HBO profiteren. Door ons in die series onder te dompelen, worden we betere lezers. Gaan we complexe verhalen beter begrijpen, personages beter doorgronden.
Schrijfster Manon Uphoff betoogde iets dergelijks enkele jaren geleden in haar pamflet De blauwe muze, met als provocerende ondertitel Waarom de beste literatuur op tv te zien is. Voor haar staat Breaking Bad op gelijke hoogte met Shakespeare, is Tony Soprano even interessant als Raskolnikov. Door kwalitatief hoogwaardig tv-drama is zij een andere lezer geworden, én een andere schrijfster.
Daarom vormen dit jaar tien dramaseries het uitgangspunt van ons zomerse overzicht met leessuggesties, zoals altijd volstrekt subjectief en zonder enige schijn van volledigheid. Vertelt u eerst wat voor kijker u bent, dan geven wij u er passend leesvoer voor terug.
Voor de kijkers van Mad Men
Mad Men is een van de oerseries en vormde voor veel mensen het opstapje naar Netflix en HBO. Het is het verhaal van de reclameman en prototypische hunk Don Draper, die een geheim met zich meedraagt dat heel langzaam onthuld wordt, in de loop van acht seizoenen.
Keek je naar Mad Men vanwege het decor, New York in de fifties en sixties met Brylcreem, petticoats en sigaretten, dan is er een ruime keus aan literaire auteurs die hun romans in een vergelijkbare setting situeren – Hubert Selby, Truman Capote en vele anderen. Is het je te doen om het holle reclamewereldje, dan kun je dichter bij huis terecht, bijvoorbeeld bij de Franse auteur Frédéric Beigbeder, die een vernietigend beeld van reclamejongens schetst, of bij de oud-reclamemannen Willem Elsschot en Kluun.
Of misschien liep je warm voor het gedoe op een kantoor: de spanningen, de liefdes, het ellebogenwerk, het gekonkel. Dan is Voskuils Het Bureau de perfecte zomerlectuur, al mis je dan de gevatte oneliners van Roger Sterling of Joan Holloway. De Amerikaanse auteur Joshua Ferris combineerde in zijn debuutroman Zo kwamen we aan het eind het kantoorleven met de reclame.
Hubert Selby – Last Exit to Brooklyn
Truman Capote – Breakfast at Tiffany’s
Bret Easton Ellis – Glamorama
Joshua Ferris – Zo kwamen we aan het eind
Frédéric Beigbeder – €14,99. Keiharde afrekening met de reclamewereld
Willem Elsschot – Kaas
J.J. Voskuil – Het Bureau
Kluun – Haantjes
Voor de kijkers van Game of Thrones
Zelden heeft een tv-serie zoveel losgemaakt als de epische strijd om de macht in de Seven Kingdoms van Game of Thrones. Na de slotaflevering waren fans over de hele wereld hevig verontwaardigd: zó mocht hun serie niet eindigen! Er kwam zelfs een petitie voor een total make-over.
Bent u ook zo’n GoT-diehard? Dan is het misschien maar het beste dat u de zomer doorbrengt met 5264 pagina’s Het lied van ijs en vuur, de boekenreeks van George R.R. Martin die aan de serie ten grondslag lag. Als u die al verslonden heeft, kunt u ook terecht bij de bundel Game of Poems van het Nederlandse dichtersdrietal Ellen Deckwitz, Ingmar Heytze en Thomas Möhlmann, die bij iedere aflevering van de eerste zeven seizoenen een passend gedicht schreven.
Natuurlijk liggen Tolkien en J.K. Rowling op de loer, maar het fantasy-genre is zo veel diverser. Probeer T.H. White, die de Arthur-legende bewerkte tot een soort vrolijke mengvorm van Monty Python en Game of Thrones. Of, van eigen bodem, Thomas Olde Heuvelt, wiens succesvolle roman Hex – over het dorpje Beek dat in de greep is van de heks Katharina – inmiddels naar Amerika, Duitsland en China is geëxporteerd. Op het omslag prijkt zelfs een vette aanprijzing van Stephen King.
En ja, alles begint en eindigt natuurlijk met Shakespeare, wiens mad king, de machtswellustige Macbeth, niet had misstaan in Game of Thrones.
T.H. White – Arthur, de koning van eens en ooit
J.R.R. Tolkien – In de ban van de ring
Thomas Olde Heuvelt – HEX
Ingmar Heytze, Thomas Möhlmann, Ellen Deckwitz – Game of Poems
Neil Gaiman – Amerikaanse goden
Lian Hearn – Emperor of the Eight Islands
William Shakespeare – Macbeth
Christopher Paolini – Eragon
Iedereen met een puber in huis weet dat beeldschermen de strijd aan het winnen zijn.
Voor de kijkers van House of Cards
Politieke machtsspelletjes, de strijd om het presidentschap en een cynische Kevin Spacey die letterlijk over lijken gaat – dat is House of Cards. Een trendsettende serie die helaas na een paar seizoenen wat begon in te kakken, maar nog steeds bijzonder populair is bij zowel mannen als vrouwen. Niet eerder werden zowel de machtsstrijd in Washington als de echtelijke strijd zo keihard en onverbloemd getoond.
Over Amerikaanse presidenten verschenen de laatste jaren diverse romans. Howard Jacobson koos een fictief personage maar voor de goede verstaander was het meteen duidelijk over wie hij het had in zijn satire Pussy. In Philip Roths huiveringwekkende roman Het complot tegen Amerika is het de beroemde vliegenier Charles Lindbergh die president geworden is, en die een fascistische, nieuwe orde schept. Stephen King kiest de moord op John F. Kennedy als vertrekpunt voor een tijdreisroman.
Maar ook Nederlandse auteurs lieten zich niet onbetuigd. Herman Koch is altijd gefascineerd door de mensen achter de macht, zoals bleek in zijn succesroman Het diner, over een kandidaat-premier, en in De greppel, over een Amsterdamse burgemeester. A.F.Th. van der Heijden schreef in Mooi doodliggen over de complexe politieke strijd in de Oekraïne. En Auke Hulst publiceerde recent een ingenieuze roman over Richard Nixon, Zoeklicht op het gazon.
Howard Jacobson – Pussy
Philip Roth – Het complot tegen Amerika
Stephen King – 22-11-1963
Herman Koch – De greppel
A.F.Th. van der Heijden – Mooi doodliggen
Auke Hulst – Zoeklicht op het gazon
George Saunders – Lincoln in de bardo
Curtis Sittenfeld – De echtgenote
Voor de kijkers van Homeland
Homeland is de ultieme spionnenserie voor wie houdt van paranoïde gepuzzel, dubbelspel en botte ondervragingen in kale ruimtes met een los peertje aan het plafond. Hoofdrolspeelster is CIA-agent Carrie, die strijdt tegen terreur van uiteenlopende aard. In haar wereld is iedereen verdacht en kan iedere good guy opeens een terrorist blijken en omgekeerd.
Als je Homeland op papier zoekt, beland je al snel in de thrillerhoek. Bij oude spionagereuzen als John le Carré (Spion aan de muur) of Frederick Forsyth (De dag van de Jakhals) bijvoorbeeld, of bij de Jack Ryan-serie van Tom Clancy.
Maar er zijn ook meer literaire Homeland-pendanten. In Leon de Winters Geronimo volgen we de Amerikaanse special forces in hun zoektocht naar Osama bin Laden. De Canadese auteur Michael Ondaatje, bekend van De Engelse patiënt, schreef Blindganger, een meeslepende roman in het Londen van de wederopbouw. Hoofdpersoon Nathaniel werkt bij de inlichtingendiensten en komt geleidelijk de ware geschiedenis van zijn eigen moeder op het spoor. Thematisch verwant is In de ban van mijn vader van de Italiaan Sandro Veronesi, waarin de verteller na de dood van zijn vader te horen krijgt dat die een KGB-agent was – of niet. Waar of niet waar, dat is in dit soort boeken de vraag die de lezer gaande houdt.
John le Carré – Spion aan de muur
Frederick Forsyth – De dag van de Jakhals
Graham Greene – De stille Amerikaan
Olen Steinhauer – De toerist
Tom Clancy – Jack Ryan-reeks
Leon de Winter – Geronimo
Michael Ondaatje – Blindganger
Sandro Veronesi – In de ban van mijn vader
Shakespeare’s mad king, de machtswellustige Macbeth, had niet misstaan in Game of Thrones.
Voor de kijkers van Westworld
In 1973 schreef en regisseerde Michael Crichton zijn eerste speelfilm, Westworld, over een pretpark waar bezoekers zich kunnen onderdompelen in een fictieve wereld vol robots. De film was een enorme hit en er volgden verschillende spin-offs, waarvan de gelijknamige HBO-serie uit 2016 de meest recente is.
De wereld van artificiële intelligentie, van robots en alle ethische vragen die daarbij horen, houdt romanschrijvers al sinds het begin van de twintigste eeuw bezig. Isaac Asimov (Ik, robot), Arthur C. Clarke (2001: A Space Odyssey) en Philip K. Dick (Do Androids Dream of Electric Sheep?) zijn bekende voorbeelden.
Maar je kunt nog verder teruggaan. Mary Shelley’s Frankenstein (1818) gaat al over een door mensen gecreëerd wezen, en Gustav Meyrinks De golem (1915) vertelt de oude mythe van het uit klei opgetrokken monster dat door rabbijn Löw tot leven wordt gebracht. In al die verhalen gaat het mis als de kunstmatige levensvorm eigen ideeën en verlangens ontwikkelt.
Hoe menselijk zijn machines en hoe robotachtig zijn mensen? In enkele recente romans wordt met diezelfde vragen gespeeld. Ian McEwan voert in Machines zoals ik een driehoeksrelatie ten tonele van twee mensen en één robot, met noodlottige gevolgen. In Hanna Bervoets’ Fuzzie heeft de kunstmatige intelligentie de vorm aangenomen van een troostrijk pluizig bolletje. En de hoofdpersoon in Rob van Essens bekroonde roman De goede zoon verplaatst zich in een alwetende auto, waarmee hij zelfs seks kan bedrijven.
Mary Shelley – Frankenstein
Gustav Meyrink – De golem
Isaac Asimov – Ik, robot
Arthur C. Clarke – 2001: A Space Odyssey
Philip K. Dick – Do Androids Dream of Electric Sheep?
Hanna Bervoets – Fuzzie
Rob van Essen – De goede zoon
Ian McEwan – Machines zoals ik
Voor de kijkers van Downton Abbey
Graag vergapen we ons aan pracht en praal, aan oude kastelen met lange oprijlanen, aan ruisende baljurken en overdadig gedekte tafels. Dat verklaart voor een belangrijk deel de populariteit van de Engelse serie Downton Abbey, over het wel en wee van de fictieve adellijke familie Crawley aan het begin van de twintigste eeuw.
Jessica Fellowes, die Downton Abbey bedacht, schreef ook een zesdelige reeks misdaadromans, De Mitford-moorden. Het zijn klassieke whodunits, die qua decor en tijd goed aansluiten bij de tv-serie.
In de Engelse literatuur valt er sowieso veel te genieten voor de Downton-fans. De standenmaatschappij, beginnende vrouwenemancipatie, de constante oorlogsdreiging – het zit allemaal in de boeken van E.M. Forster, Kazuo Ishiguro en Evelyn Waugh. Maar wie geniet van de upperclass-sfeer met cocktailparty’s en knipmessende kelners kan ook terecht bij F. Scott Fitzgeralds De grote Gatsby.
In onze eigen literatuur missen we deze extravagantie grotendeels, daar zijn we te calvinistisch voor. Misschien dat Maurice Gilliams het dichtste bij komt, met Elias of het gevecht met de nachtegalen, dat zich afspeelt op een betoverend landhuis. Maar goed, Gilliams was dan ook een Vlaming. En in de Haagse romans van Louis Couperus loopt ook nog weleens een bediende in en uit.
Jessica Fellowes – De Mitford-moorden
Evelyn Waugh – Terugkeer naar Brideshead
E.M. Forster – Howards End
Kazuo Ishiguro – De rest van de dag
Louis Couperus – Eline Vere
Edith Wharton – The Buccaneers
F. Scott Fitzgerald – De grote Gatsby
Maurice Gilliams – Elias of het gevecht met de nachtegalen
Voor de kijkers van The Wire
Er zijn tientallen politieseries, maar er is er niet een die de rauwe werkelijkheid zo dicht benadert als HBO-serie The Wire. Gesitueerd in de toch al niet erg gezellige havenstad Baltimore, vertelt The Wire het verhaal van een politie-eenheid die een bende drugshandelaren afluistert. Het is geen heroïsche serie, de agenten krijgen alle gelegenheid hun minder fraaie kanten te tonen: de corruptie, het drankmisbruik, het geweld, het racisme.
Wie deze zomer lekker hardboiled aan het zwembad wil liggen, kan terecht bij de meesters in het misdaadgenre, Dashiell Hammett en Raymond Chandler. Voor onverbloemde real-life crime is een klassieke misdaadroman als In koelen bloede van Truman Capote of Het lied van de beul van Norman Mailer toepasselijk.
Net zo ongepolijst en felrealistisch zijn de thriller-auteurs van de Scandinavische school. Henning Mankells gedesillusioneerde inspecteur Wallander is de Europese evenknie van agent Jimmy McNulty van The Wire: gescheiden, drankzuchtig – zijn leven is een puinhoop. Stieg Larsson concentreert zich in zijn Millennium-trilogie op de verwevenheid van de boven- en de onderwereld, ook in The Wire een belangrijk thema. Daarmee zijn het allemaal nazaten van de aartsvaders van de Zweedse thriller, Sjöwall en Wahlöö, die in tien delen het failliet van de verzorgingsstaat schetsten.
James Ellroy – L.A. Confidential
Raymond Chandler – Het grote slapen
Dashiell Hammett – De Maltezer valk
Truman Capote – In koelen bloede
Norman Mailer – Het lied van de beul
Henning Mankell – Wallander-reeks
Stieg Larsson – Millennium-trilogie
Sjöwall en Wahlöö – De man die even wilde afrekenen
Voor de kijkers van Six Feet Under
Een serie over een disfunctionele familie van doodgravers was in 2001 een van de meest onwaarschijnlijke tv-successen. Six Feet Under (HBO) roert op een zwart-komische wijze een hele reeks taboeonderwerpen aan: de dood, natuurlijk, in al zijn verschijningsvormen, maar ook (verborgen) homoseksualiteit, slechte seks, verbroken en weer gelijmde familiebanden.
Het geheim van deze serie laat zich niet zo makkelijk verwoorden, maar er zijn wel een aantal elementen die bijdroegen aan het succes. Allereerst die existentiële vragen, verpakt in een speelse, licht ironische vorm. Ook in boekvorm zijn die ruimschoots voorhanden. Zo zal de Six Feet Under-aficionado beslist warmlopen voor het werk van Arnon Grunberg, wiens romans draaien om vergelijkbare morele en ethische kwesties.
Dan is er de inktzwarte humor, die je ook aantreft bij Michel Houellebecq. En voor knellende familiebanden kun je bijvoorbeeld terecht bij Jonathan Franzen of Anne Enright, en in eigen land bij Adriaan van Dis en Doeschka Meijsing.
Iedere aflevering Six Feet Under begint met een sterfgeval. De makers slaagden erin dat sterven telkens op een onsentimentele en tegelijk poëtische manier in beeld te brengen. Wie tijdens zijn vakantie gezellig over de dood wil lezen, kan bij Julian Barnes en Joan Didion zijn hart ophalen.
Anne Enright – De samenkomst
Arnon Grunberg – Tirza
Julian Barnes – Alsof het voorbij is
Jonathan Franzen – De correcties
Joan Didion – Het jaar van magisch denken
Michel Houellebecq – De kaart en het gebied
Doeschka Meijsing – 100% chemie
Adriaan van Dis – Ik kom terug
Voor de kijkers van Black Mirror
Black Mirror is een Britse serie met losstaande afleveringen, die telkens een heel nieuw verhaal vertellen, met andere personages en een ander decor. Wat ze bindt, is dat ze allemaal dystopieën schetsen: toekomstige of alternatieve samenlevingen waar een bepaald aspect van de onze tot groteske en angstwekkende proporties is uitvergroot.
Een samenleving bijvoorbeeld waarin je door middel van ingenieuze lenzen alles wat je gezien en meegemaakt hebt, kunt herbeleven. Of een samenleving waarin je een overleden geliefde kunt laten kopiëren. Wat in eerste instantie een aantrekkelijke mogelijkheid lijkt, blijkt in het vervolg desastreus uit te pakken.
Dave Eggers – De cirkel
Margaret Atwood – Het verhaal van de dienstmaagd
J.G. Ballard – High-Rise
Cormac McCarthy – De weg
Jevgeni Zamjatin – Wij
Aldous Huxley – Heerlijke nieuwe wereld
Ayn Rand – De kracht van Atlantis
Ira Levin – De dag der dagen
Girls heeft parallellen met schrijvers als Sally Rooney en Jennifer Egan, die eigentijdse verhalen vertellen over gecompliceerde grotestadsmensen.
Voor de kijkers van Girls
Eerst was er Sex and the City. Relatie-gedoe van vier vriendinnen in New York, milde seksgrappen en de nodige schelmenverhalen, doorspekt met diep-menselijk drama: de gefnuikte kinderwens, het verborgen alcoholisme, de aftakelende ouders.
Daarna kwam Girls, een serie over relatiegedoe tussen vier vriendinnen in New York. Waar Sex and the City over het algemeen vrij dicht aan de oppervlakte bleef, sneed Girls van actrice en schrijfster Lena Dunham dieper. Deze vrouwen waren ronde karakters, letterlijk en figuurlijk, inclusief twijfels, angsten en onhebbelijke en valse trekjes.
Terwijl Sex and the City literair gezien dicht tegen de chick-lit aanzat (denk Jill Mansell, Sophie Kinsella, of van eigen bodem Heleen van Royen), heeft Girls parallellen met schrijvers als Sally Rooney en Jennifer Egan: vertellers van eigentijdse verhalen over gecompliceerde grotestadsmensen.
In Nederland kom je dan uit bij een clubje jonge schrijfsters die aan elkaar verwant zijn zonder dat ze echt een groep vormen. Slimme auteurs die met een open blik en gevoel voor humor de valkuilen van het moderne leven beschrijven: Maartje Wortel, Niña Weijers, Nina Polak en Marjolijn van Heemstra. Niet geheel toevallig: vier Amsterdamse girls.
A.M. Homes – Dagen van inkeer
Jennifer Egan – Bezoek van de knokploeg
Kristen Roupenian – Je weet dat je dit wil
Maartje Wortel – Dennie is een star
Niña Weijers – De consequenties
Nina Polak – Gebrek is een groot woord
Sally Rooney – Normale mensen
Marjolijn van Heemstra – En we noemen hem