Ongemakkelijke avond ondanks winst GroenLinks
In een volgepakte Winkel van Sinkel in Utrecht hield GroenLinks gisteren de centrale uitslagenavond voor de Provinciale Statenverkiezingen. Dat GroenLinks terrein ging winnen stond van tevoren al vast. Dat de avond na afgelopen maandag een extra dimensie zou krijgen ook. HP/De Tijd besloot te gaan kijken om de stemming te peilen, en trof een moeilijk te vangen, ongemakkelijke sfeer aan.
Vooropgesteld: waar gewonnen wordt, wordt gelachen. De winst kwam er, en die lach dus ook. GroenLinks verdubbelt in de Eerste Kamer (van vier naar acht, volgens de exitpoll), en kan in iedere provincie op minimaal twee zetels winst rekenen.
De GroenLinks uitslagen, die middels een groot scherm aan de zaal worden getoond, zijn aan het publiek wel besteed. Steeds als Dionne Stax een kaart of tabel tevoorschijn haalt, klinkt er luid gejuich wanneer GroenLinks wordt getoond. De euforie is uiteraard het grootst als de exitpoll van de Eerste Kamer voor het eerst te zien is, met die zo welkome verdubbeling, van vier naar acht zetels.
Ook naast de uitslagen valt er genoeg te genieten. De ingehuurde dj draait kalm maar redelijk upbeat, aan statafels wordt druk geouwehoerd, het afgekochte bier is rond een uur of tien al op (“boooeeee”), het Utrechtse “uuuuuu” galmt zo nu en dan door de zaal en de speech van Eerste Kamer lijsttrekker Paul Rosenmöller is ronduit opzwepend. “Wij worden relevanter dan ooit”, aldus Rosenmöller, doelend op de zetelverhouding in het Senaat.
Tot zover de euforie.
Want van een uitgelaten sfeer is absoluut geen sprake. De avond kent namelijk twee grote zwarte randen. De eerste zwarte rand komt voort uit de nog snellere opmars van die rechtse tegenpool: Forum voor Democratie. De uitslagen van die partij zorgen voortdurend voor een bedrukkende sfeeromslag.
Telkens als Stax in haar triomfantelijke stijl bij het Forum voor Democratie aankomt, wordt het gejuich voor doodse stilte ingeruild. Een stilte die enkel wordt doorbroken door hier en daar wat boegeroep.
Tien zetels in de exitpolls. Vlakke handen tegen het gezicht en driftige wegwerpgebaren vervangen de zojuist nog gebalde vuisten. Hier en daar rollen de ogen, de glimlachen worden cynisch. Een aantal GroenLinksers geeft toe dat de winst voor het FvD hen zwaarder valt dan de winst van eigen partij. “Rechts heeft de wind in de zeilen, en die lijkt voorlopig niet te draaien.”
Maar de nog zwartere rand die de avond in zijn greep houdt is de aanslag van afgelopen maandag. Die aanslag is alom vertegenwoordigd. De avond begint met een moment van stilte. Iedere GroenLinkser die ik spreek haalt het aan en ook in bijna iedere speech speelt die vreselijke gebeurtenis een prominente rol.
En toch brengt die aanslag meer teweeg dan alleen die zwarte rand. Dat die daad de feestvreugde tempert staat namelijk vast, maar dat het de avond op een andere manier krachtiger maakt ook. Dit komt het best tot uiting tijdens en na de afsluitende speech van partijleider Jesse Klaver.
Klaver brengt het gevoel volgens de aanwezigen treffend onder woorden: “Het is vreemd om vanavond in Utrecht te zijn, het is raar om nu uitgelaten te zijn. Tegelijkertijd is er geen andere plek waar we vanavond de democratie moeten vieren.” Er klinkt applaus.
Ook klinkt er opnieuw boegeroep wanneer Klaver het FvD met de overwinning feliciteert. Klaver wijst dat negatieve gebaar resoluut af en besluit de avond met bemoedigende woorden: “Wij hebben de sleutel in handen gekregen. We gaan Rutte aan zijn beloftes houden.”
Die laatste woorden moet Klaver met zijn partij nog maar bewijzen. Maar hij slaat wel de juiste toon aan om deze vreemde, ongemakkelijke avond mee te eindigen. In een laatste gesprek met een aanwezige GroenLinkser wordt dat nog eens bevestigd: “We staan hier met een dubbel gevoel, maar we zijn meer dan ooit verbonden.”