WhatsApp, dé plek voor (nep)nieuwsconsumptie?
WhatsApp werd in 2009 op de markt gebracht als applicatie om via internet te chatten. Inmiddels is het ons meest gebruikte sociale medium. De groepsapp is niet meer weg te denken en ook de nieuwsconsumptie via WhatsApp zit in de lift.
Het gebruik van WhatsApp voor nieuws is volgens het Digital News Report van het Reuters Institute for the Study of Journalism toegenomen. Facebook is nog steeds het voornaamste socialmediakanaal voor nieuws, maar heeft wel een klap gekregen nadat het privacyschandaal rondom Cambridge Analytica bekend werd. Het gebruik van Facebook voor nieuws is sindsdien afgenomen.
De behoefte aan nieuwsgaring en bespreking via sociale media is echter niet afgenomen. Chatapps worden wereldwijd meer gebruikt voor het verspreiden van nieuws. WhatsApp wordt nu door 17 procent van de Nederlanders gebruikt als nieuwsbron.
Appdiensten
Het is nog afwachten of dit in de komende jaren een trend wordt, stellen onderzoekers in het mediarapport van 2018. Het onderzoek wordt jaarlijks uitgevoerd onder inwoners van 37 landen om inzicht te krijgen in het nieuwsgebruik. Een aantal traditionele media – bijvoorbeeld De Telegraaf, het AD en Nieuwsuur – spelen al in op de ontwikkeling. Behalve een website, app, Twitter en Facebook hebben zij ook een WhatsAppdienst. Hiermee worden actualiteiten via chatberichten gedeeld.
Niet alleen nieuwsmedia gebruiken WhatsApp om artikelen en beeld te delen. Meerdere politieke partijen in ons land maken ook gebruik van de dienst om geïnteresseerden te overtuigen. Via bijvoorbeeld de ‘PvdApp’, de ‘Apptivist’ (GroenLinks) en ‘VVD-WhatsApp’ krijgen gebruikers het laatste partijnieuws binnen.
Het grote bereik maakt de berichtendienst tot een geschikt medium voor massacommunicatie. Met 8,3 miljoen Nederlanders die dagelijks gebruikmaken van WhatsApp is het het meest gebruikte sociale medium. Berichten kunnen gemakkelijk doorgestuurd worden, veelal met als doel om met vrienden collega’s over het nieuws te praten.
Besloten karakter
Het delen van en reageren op nieuws via WhatsApp lijkt ook door het besloten karakter de ideale manier. Zo legt Marcel Broersma, hoogleraar Journalistieke Cultuur en Media, uit aan de Volkskrant: “We worden steeds voorzichtiger op openbare platformen. Veel mensen geven er minder snel hun mening. De WhatsAppgroep voelt als een veiliger alternatief.”
In het Digital News Report wordt het beeld dat WhatsApp voor nieuwsconsumptie verband houdt met vrijheid van meningsuiting bevestigd. Uit het onderzoek blijkt dat het gebruik van berichtenapps voor nieuws toeneemt, omdat consumenten op zoek zijn naar een meer private ruimte om te communiceren. Mensen die onder een autoritair regime leven, doen dit het meest. In bijvoorbeeld Maleisië gebruikt ruim de helft van de online gebruikers WhatsApp voor nieuws en in Brazilië 48 procent.
Nepnieuws
De verschuiving van nieuwsdelen via besloten groepen leidt ook tot zorgen over de verspreiding van nepnieuws. Nic Newman, medeauteur van het mediarapport, verklaart tegenover The Guardian: “Als je in een autoritair regime leeft, kan je het gebruiken om veilig over politiek te praten – maar het kan ook gebruikt worden voor slechte doeleinden.”
In India heeft nepnieuws via WhatsApp reeds een grote rol gespeeld bij de verkiezingen in Karnataka afgelopen maand. De campagne werd voornamelijk via WhatsApp gevoerd, schrijft The New York Times. Hierbij werden kiezers gemanipuleerd middels het toesturen van neppeilingen, nepnieuws en valse berichten om anti-moslimsentiment te creëren.
De privacy-instellingen van WhatsApp maken het moeilijk om de omvang van desinformatie te achterhalen. Newman uit zich niet optimistisch over de ontwikkeling: “Het is nog vroeg dag, maar ik heb het idee dat dit een veel groter verhaal gaat worden.”
Nederlanders lijken zich vooralsnog niet zo’n zorgen te maken om nepnieuws. Met 30 procent aan mensen die zich zorgen maakt over wat echt en wat nep is op internet, staat Nederland met afstand op de laatste plek.