Hoe onafhankelijk zijn de SP-politici?
Onlangs verschenen de memoires van Sharon Gesthuizen, oud-Kamerlid van de SP. Ze tonen goed de schaduwzijde van een op het oog sympathieke partij, die met ijzeren vuist geleid wordt.
De SP is een partij waar ik altijd een beetje een zwak voor had. Niet dat ik ooit ook maar een minuut heb overwogen om erop te stemmen, want daarvoor is de partij mij veel en veel te links. Standpunten over wat mensen maximaal mogen verdienen en pleidooien voor belastingverhoging doen mij huiveren. En ik ga niet op een partij stemmen met standpunten waarvan ik kippenvel krijg. Maar zo op het eerste gezicht zit er iets sympathieks aan de partij. Van alle politieke partijen in Nederland lijkt de SP het sterkst op te komen voor de gewone man, voor Jan met de pet. En dat is mooi.
Dat imago is zorgvuldig opgebouwd door oud-lijsstrekker en -voorzitter Jan Marijnissen en zijn kompaan Remi Poppe. Marijnissen was van beroep bankwerker. Dat hoor je niet zo vaak in de politiek.
Twintig jaar geleden presenteerde ik Politiek Café Libertijn in Amsterdam.
Dat was het politiek café van de VVD Amsterdam, maar inhoudelijk volstrekt onafhankelijk. Ik heb ruim twee jaar lang bijna iedere maandagavond een of meerdere gasten geïnterviewd in Café de Sluyswacht, nog steeds een heel leuk café in het opvallend scheef staande voormalige sluiswachtershuisje aan de Jodenbreestraat. Voordat ik organisator en presentator van Libertijn werd, speelde de SP nog niet echt een rol van betekenis in de Nederlandse politiek. In 1994 echter haalde de partij voor het eerst twee zetels in de Tweede Kamer. Ruim twee jaar later werd Marijnissen door de parlementaire pers bijna uitgeroepen tot beste politicus van het jaar 1996. Hij moest alleen premier Wim Kok voor laten gaan. De opmars van de SP was begonnen. Het moet rond die tijd zijn geweest dat ik Jan Marijnissen mocht verwelkomen als gast in het politiek café. Ik was blij en ook wel een beetje verbaasd dat hij positief reageerde op mijn uitnodiging. Als voorzitter van een kleine fractie en met een achterban die hem natuurlijk ook graag wilde horen, had hij deze maandagavond ook anders kunnen invullen en naar een SP-afdeling ergens in het land kunnen gaan.
Een paar dagen voordat hij kwam, belde hij me op met de vraag waar ik het met hem over wilde hebben. Ik maakte duidelijk dat Amsterdamse liberalen niet vies zijn van een stevige discussie en ook wel tegen een stootje kunnen. De SP en de VVD waren het soms misschien met elkaar eens, maar meestal toch vooral niet. Zet het maar lekker scherp neer, was mijn verzoek. Dat sprak hem aan en ik weet nog dat de SP-leider vooral vertelde over de vreselijke gevolgen van beleid dat de VVD voorstond. Letterlijk hield hij de aanwezigen voor:
“Wij van de SP hebben nooit gezegd dat de Nederlandse verzorgingsstaat ideaal is, maar wat jullie van de VVD willen, dat is echt worse!” Zijn inleiding zorgde voor voldoende discussie; ik vond het een van de leukere avonden in de Libertijn.
Inmiddels zit de SP alweer meer dan twintig jaar in het parlement. Het is een partij met stevige linkse standpunten en de fractie telt momenteel 14 leden. In 2006 haalde de SP onder Marijnissen haar recordaantal zetels van 25. De partij heeft nog nooit deel uitgemaakt van de regering, maar verschillende provincies en gemeenten kennen wel gedeputeerden en wethouders van SP-huize. In Amsterdam zit de partij voor het eerst in het college van B en W, samen met VVD en D66. Dat zijn niet bepaald partijen waar de SP veel mee gemeen heeft. Maar in de hoofdstad is te horen dat het weliswaar moeilijk is om met de SP tot afspraken te komen, maar dat SP’ers wel hun woord houden. Een deal is een deal. De huidige fractievoorzitter Emile Roemer lukte het afgelopen maart niet om van de 29 zetels die de Pvda verloor er ook maar eentje te bemachtigen. Sterker nog, de SP verloor een zetel. Roemer maakte alweer geen sterke indruk in de campagne. In mijn talkshow FRITS! bij Omroep West heb ik hem twee keer te gast gehad. Een zeer vriendelijke, sympathieke man. Niet zo zurig en boos als veel andere mensen op links, maar ook zonder de scherpte en de gevatheid van Jan Marijnissen.
Vorige maand verscheen het boek Schoonheid macht liefde – In het leven en de politiek van oud-Kamerlid Sharon Gesthuizen. Zij beschrijft hoe het er achter de schermen aan toegaat bij de SP. Uit het boek blijkt dat Jan Marijnissen nog steeds het meest van iedereen in de socialistische melk te brokkelen heeft. Sterker nog, Gesthuizen beschrijft Marijnissen als een dictator, een onbetwiste alleenheerser, die zijn fractie eindeloos afblaft bij vergaderingen en geen kritiek duldt. Over Emile Roemer is ze veel aardiger, maar ook de opvolger van Marijnissen als fractievoorzitter, Agnes Kant, krijgt er flink van langs. Gesthuizen werkte eerst als medewerker van Kant, voordat ze collega’s werden in de Tweede Kamerfractie. Erg collegiaal ging het er echter niet aan toe. Kant beschouwde Gesthuizen nog steeds als hulpje dat vooral moet luisteren en uitvoeren wat haar wordt verteld. Gesthuizen heeft het idee dat ze zeer is tegengewerkt door de partijleiding toen ze zich kandideerde als voorzitter van de SP om Jan Marijnissen op te volgen. Volgens Gesthuizen werden afdelingen zelfs geïntimideerd door de partijtop. Medewerkers van de partij werden tegen haar opgezet, mochten haar kandidatuur niet steunen en er ook geen werk voor verrichten, terwijl de andere kandidaat Ron Meyer die medewerking wel kreeg. Meyer won de verkiezing.
Jan Marijnissen was van beroep bankwerker. Dat hoor je niet zo vaak in de politiek.
Hij liet onlangs nog van zich horen over de zogenaamde solidariteitsregeling binnen de SP. Een deel van het salaris van vertegenwoordigers van de SP wordt ingehouden en gaat direct naar de partij. Dat deel wordt als gift gezien. Omdat de SP net als de meeste politieke partijen een ANBIstatus heeft, mogen de SP’ers de giften aftrekken bij hun belastingaangifte. SP- Kamerleden staan ongeveer zeventig mille per jaar af, waarvan ze zeven mille fiscaal mogen aftrekken. Dat zijn forse bedragen.
Daarnaast mogen de SP-politici veel van hun kosten declareren bij de partij. Die sympathiek ogende afdrachtsregeling is dus helemaal niet zo sociaal als ze lijkt. De partijkas wordt gevuld via belastingaftrek.
Er is al vaker kritiek geweest op die regeling. Belangrijk argument daarbij is dat de onafhankelijkheid van politici onder druk komt wanneer zij eigenlijk in dienst zijn van hun partij. Kamerleden moeten ‘zonder last’ stemmen volgens de grondwet. Maar hoe onafhankelijk zijn de SP-politici? Het boek van Gesthuizen biedt een interessant inkijkje bij de SP. Het blijft natuurlijk wel de vraag wat ze daar zo lang heeft gedaan.