Waarom is Bram Peper geen erelid van de PvdA?
Bram Peper werd tijdens de bonnetjesaffaire groot onrecht aangedaan. Hoewel zijn naam inmiddels is gezuiverd, wacht hij bijna 15 jaar later nog steeds op excuses. Vooral uit eigen partij. Hij verdient eerherstel.
Tijdens Prinsjesdag zien we (bijna) alle leden van de Staten-Generaal en het kabinet weer op hun paasbest aanschuiven in de Ridderzaal. De samenstelling is elke september weer anders, want ieder jaar sneuvelen er parlementariërs of bewindspersonen. Regelmatig gebeurt dit door een aanval op iemands integriteit. Integer zijn is het allerbelangrijkste voor een politicus. Bij twijfel daarover hij of zij de steun verliezen van het electoraat en van de eigen partij.
Zelfs een vermeend gebrek aan integriteit kan iemands politieke carrière breken. Als politicoloog en politicus heb ik mij vaak verwonderd over de gebeurtenissen rond de Rotterdamse oud-burgemeester Bram Peper (PvdA). Hij werd in 1982 een van de jongste burgemeesters van een grote stad. Tot 1998 zou hij eerste burger van de stad met de grootste haven van Europa blijven. In dat jaar werd hij minister in het tweede kabinet Kok. In zijn periode als burgemeester werd de wederopbouw van Rotterdam afgerond. De stad groeide en bloeide en de trots van Rotterdammers op hun stad nam toe. Een referendum dat de stad wilde opdelen, om er zo een stadsprovincie van te maken, werd vrijwel unaniem verworpen: zó groot was die trots.
Bram Pepers ministerschap duurde niet lang. Op 13 maart 2000 treedt hij alweer af als minister, nadat in september 1999 via Radio Rijnmond melding was gemaakt van mogelijke fraude binnen het Rotterdamse stadhuis. Ook de voormalig burgemeester wordt verdacht. Het zou gaan om het ten onrechte declareren van reizen en cadeaus en het privégebruik van de dienstauto en een schip van het Havenbedrijf.
Een commissie van de gemeenteraad bekijkt de declaraties van Peper tijdens zijn burgemeesterschap. De commissie laat dit onderzoek uitvoeren door accountantskantoor KPMG. Die menen dat er voor 64.000 gulden verkeerd is gedeclareerd, wat wordt aangemerkt als fraude. Zijn partijgenoten laten Peper vallen als een baksteen. Een onderzoek door het Openbaar Ministerie (OM) volgt.
In een interview in Vrij Nederland in de zomer van 2013 noemt Peper het onderzoek door het OM het zwaarst. “Ik ging er opgewekt naar toe, omdat ik niks te verbergen had. Die mensen doen ook gewoon hun werk, maar het ging soms echt over keutels; waar was u op die en die dag en wat deed u zo en zo laat? (…) Je schaamt je ondertussen rot tegenover al je bekenden. Iedereen wordt ondervraagd: vrienden, secretaresses.”
Met name binnen de PvdA konden weinigen een excuus over de lippen krijgen.
Hilarisch is ook het verhaal over een Delftsblauw bord dat Peper moest overhandigen aan de kapitein van een groot cruiseschip dat Rotterdam aandeed. Door een misverstand had één van de medewerkers op het stadhuis, het verhaal wil de chauff eur, niet goed meegekregen voor wie het bord was. Hij hoorde ‘cruise’ en dacht aan de toenmalige partner van de burgemeester, Neelie Kroes. Een dergelijk misverstand is te begrijpen, maar het is ook te begrijpen dat Peper bij navraag nog niet wist van het misverstand en dus ook niet meteen begreep waar de vraag op sloeg.
Het Openbaar Ministerie komt na zes maanden tot een andere conclusie dan de KPMG-accountants en meent dat de burgemeester weliswaar slordig was in zijn declaratiegedrag, maar treft in de 21 ordners van het KPMG-onderzoek noch in de onderliggende stukken stra are feiten aan. Veel van het onderzoek ontbeert zelfs “enig redelijk belang”. Daarnaast heeft het OM privé-uitgaven van Peper aangetroff en die hij had mogen declareren. Al met al meldt het OM dat er over een gedeclareerd bedrag van 7.500 gulden onduidelijkheid bestaat, over een tijdsbestek van tien jaar. Voor dit bedrag is geen bewijs van fraude, hooguit van slordigheid, aldus het OM. Peper is het niet eens met die conclusie maar besluit dit bedrag terug te storten waarmee het strafrechtelijk onderzoek ten einde komt. Op 13 december 2000 laat het OM weten dat Peper niet verder zou worden vervolgd. Vrijgesproken van fraude door het OM, maar politiek is hij gesloopt. Peper klaagde KPMG aan bij de Raad van Tucht voor accountants. Deze tuchtraad vond drie klachten van Peper gegrond, omdat feiten over declaraties onjuist waren gepresenteerd. De feiten zelf werden niet betwist. KPMG en Peper stapten allebei naar het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Het College vond dat KPMG deels onjuiste feiten had gepubliceerd en ernstig tekort was geschoten door geen extra onderzoek te doen, toen kort na publicatie van het rapport bleek dat ze niet over alle informatie beschikten. Ook handelde KPMG onjuist door zonder onderbouwing feiten te stellen om vervolgens het tegenbewijs aan Peper te laten. Volgens het College kon die onmogelijk in staat worden geacht zich op detailniveau te verantwoorden voor declaraties van dertien jaar oud. Van het rapport bleef niets overeind, de accountants kregen een berisping. Hiermee was Peper juridisch gerehabiliteerd. In maart 2003 kwamen Peper en KPMG een schikking overeen, waarbij KPMG een forse schadevergoeding betaalde. Hoe hoog het bedrag was, is niet bekend, maar kan nooit de opgelopen reputatieschade vergoeden.
In 2001 verscheen het boek Afrekenen met Peper van de journalisten Bas Soetenhorst en Michiel Zonneveld. Ook volgens het duo was het onderzoek van KPMG suggestief en is Bram Peper ten onrechte in een kwaad daglicht gesteld. Bij de presentatie van het boek zei Hans Wiegel in een toespraakje: “Het boek van Soetenhorst en Zonneveld geeft elke betrokkene bij de zaak-Peper de mogelijkheid en de verantwoordelijkheid terug te zien op het eigen handelen en daarvan verantwoording af te leggen. Een beetje moed helpt daarbij.”
Die moed heeft niet iedereen op kunnen brengen. Met name binnen de PvdA konden weinigen een excuus over hun lippen krijgen. De opvolger van Peper als burgemeester in Rotterdam, Ivo Opstelten (VVD), is dit jaar ook opgestapt als minister. Maar anders dan Bram Peper is hij voor zijn vele en grote verdiensten erelid gemaakt van zijn partij. Dat had ik Bram ook gegund, al weet ik niet zeker of hij erop zit te wachten.