Déjà-vu
Twee jaar na de Arabische Lente is er van de euforie in het Westen weinig meer over.
Twee jaar geleden, op 18 december 2010, stak een groentehandelaar in Tunesië zichzelf in brand. Het werd de aanleiding voor de golf van revoluties die over tal van Arabische landen spoelde en het einde betekende van tal van dictators. De vreugde was groot, ook in het Westen. Algauw werd algemeen van een Arabische ‘Lente’ gesproken. Nu zou er een nieuwe tijd aanbreken in Arabië. Democratie zou er komen, en mensenrechten en rechtsstaten. Eindelijk zouden ze daar meer gaan lijken op ons. Eindelijk zouden het normale landen worden, in sneltreinvaart uiteraard, want dit had het volk allang gewild. Wie daar wat vraagtekens bij plaatste, zoals ik, werd uitgemaakt voor zwartkijker. Waarom zou deze revolutie niet lukken? Hier was een nieuwe, frisse, jonge generatie opgestaan, een Facebook-generatie, die niets moest hebben van de oude dictators, en al evenmin iets van de fundamentalistische islam. Werd gezegd.
Twee jaar later is er van die euforie weinig over. Vooralsnog zijn weinige van al die verwachtingen uitgekomen. Sterker nog: donkere wolken pakken zich samen boven Arabië. In Egypte, in veel opzichten het belangrijkste Arabische land, is een fundamentalist met zeventig procent van de stemmen tot president gekozen. Nu heet dit natuurlijk democratie. De meerderheid van de kiezers heeft deze president gewild en dat moeten wij respecteren. Maar deze president heeft intussen wel per plebisciet een grondwet laten aannemen die hem bijna onbeperkte macht geeft. Die macht zal hij ongetwijfeld gebruiken om zijn idealen te verwezenlijken. Idealen die heel ver af staan van democratie, rechtsstaat en mensenrechten.
Net als eerder Napoleon III in Frankrijk, het Front Islamique du Salut in Algerije, Putin in Rusland, en vele anderen elders, gebruiken de fundamentalisten in Egypte de democratie om haar om zeep te helpen. Zij zijn niet voor one man, one vote, maar voor one, man, one vote, one time’
De optimisten van twee jaar geleden beseften wel dat alle Arabische landen fundamentalisten tellen, maar ze meenden dat die geen schijn van kans maakten de macht te krijgen. Het fundamentalisme vertegenwoordigde immers maar een minderheid van de bevolking? De ontwikkelingen in Egypte en elders hebben laten zien dat dat naïeve dagdromerij is.
Het verloop van de revolutie in Arabië is, voor wie weleens een geschiedenisboek leest, niet verrassend. Niet voor niets is het een staande uitdrukking geworden dat elke revolutie haar eigen kinderen opeet. Denk aan de Franse Revolutie van 1789. Eerst iedereen samen in juichstemming tegen de gehate koning. Zodra de die uit de weg was geruimd, raakten de revolutionairen onderling slaags en greep de fanatiekste groep met (dus) de minste scrupules – de jacobijnen – de macht en begon de Terreur, die vele duizenden levens kostte. Denk aan de Russische Revolutie van 1917. Eerst allemaal samen juichend tegen de gehate tsaar. Maar toen was verdwenen, greep de fanatiekste groep die (dus) de minste scrupules had – de bolsjewieken – de macht en vestigde de Terreur, die zeventig jaar duurde. Denk aan de Iraanse Revolutie van 1978. Eerst allemaal samen juichend tegen de gehate sjah. Maar toen die was gevlucht, greep de fanatiekste groep met (dus) de minste scrupules – de moslimfundamentalisten – de macht en vestigde de Terreur. Het einde van die periode is nog niet in zicht. Maar ik verval in herhaling. You get the picture./