Günter Grass
Günter Grass, het linkse ‘geweten van Duitsland’, heeft bekend aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een half jaar bij de Waffen-SS te hebben gediend.
De zaak wordt in zijn zojuist verschenen autobiografie uitvoerig uit de doeken gedaan. Naar ik uit samenvattingen in de pers opmaak, druipt zijn boek van schaamte en schuld. Wanhopig vraagt hij zich keer op keer af wat hem destijds tot zijn geloof in nazi-Duitsland bracht. Hij zegt zich over zijn goedgelovigheid als Hitler-Junge en soldaat zo ontzettend diep te schamen dat hij er de volgende zestig jaar alleen maar over kon zwijgen.
Ik moet het boek nog lezen, maar het lijkt mij een uitermate zwakke apologie. Miljoenen Duitse jongeren waren evenals Grass destijds in de ban van het nazisme, een beweging die sterk op de jeugd was gericht. Het systeem bood jongeren alles waar jongeren naar verlangen: vrijheid van het ouderlijk milieu, sport en avontuur, opwindende spelen en rituelen, kameraadschap en saamhorigheid.
Het is onzin een heel boek te besteden aan de formidabele verleiding die het nazisme voor de jonge Grass heeft gehad. Hij kan het pijnlijk vinden, maar hij zou ook gewoon kunnen toegeven evenals zijn leeftijdsgenoten te zijn verleid.
En wat zijn SS-lidmaatschap betreft: inderdaad was dit de organisatie die meer dan elke andere de beulen en massamoordenaars leverde die Duitsland te schande hebben gemaakt. Maar over de SS-divisie van Grass horen we niets, zomin als over oorlogsmisdaden. Waarom dan zo heftig reageren op het inderdaad besmette begrip SS?
Dit is mijn bezwaar. Met zijn gejammer over de domheden in zijn jeugd leidt Grass de aandacht af van de kernvraag die velen bezighoudt: waarom heeft Grass de onbeschaamdheid gehad een halve eeuw iedereen de maat te nemen terwijl hijzelf tekort was geschoten?
Zijn boek leidt ons in de verkeerde richting. Grass behoeft zich voor ons helemaal niet te verontschuldigen over zijn jeugdzonden, maar hij zou rekenschap moeten afleggen over zijn hinderlijke gedrag als volwassene, over zijn politieke aanvallen die soms in een hetze ontaardden.
Schaamte, bovendien onnodige schaamte, biedt daarvoor geen redelijk excuus.