Op naar Eurabia
Adjiej Bakas, directeur van het in bevolkingsvraagstukken gespecialiseerde bureau Dexter en auteur van het boek Megatrends Nederland, voorziet dat het Westen de komende decennia oosters én islamitisch zou kleuren. “Europa als macht is uitgespeeld.”
Verschenen in HP/De Tijd, 25 maart 2005.
Europa wordt geaziatiseerd, schrijft u. Hoe dat zo?
“Behalve Japan zullen China, India en Rusland binnen enkele decennia tot de rijkste landen ter wereld behoren. Als je bedenkt dat dit continent nog andere economische tijgers kent, dan zie je dat het economisch zwaartepunt in de wereld naar Azië verschuift. Die mensen willen niet alleen economisch de baas zijn, maar ook cultureel en anderszins.”
Toen Japan zo sterk opkwam, werden wij daar toch ook niet oosterser van?
“Japan had niet de ambitie om echt te heersen na het Hiroshima-trauma. India en China zijn enorme militaire apparaten aan het opbouwen. China legt zakelijke partners het Mandarijn-Chinees op als handelstaal. In de meeste Aziatische landen leren scholieren nu al Chinees. Op Japanse universiteiten is het Mandarijn na Japans en Engels de derde taal. China ziet zichzelf als middelpunt van de wereld. En dat is het eeuwenlang ook geweest.”
Die ambities zijn één ding. Maar of het Westen ook veel van de Aziatische cultuur wil overnemen?
“Het zal niet één-twee-drie gebeuren, maar ik denk dat Europa wel onder oosterse invloed komt. Europa als macht is uitgespeeld. Europa wordt een belangrijk toeristisch gebied voor Aziaten. Aziatische steden zijn, op mooie stukjes na, lelijk. Voor Aziaten zijn Europese steden enig: mooie oude gebouwen, grachtjes, één groot Disneyland. Ze zullen in steeds grotere drommen hiernaartoe komen. Vorig jaar hadden we 80.000 Chinese toeristen, en volgens het ministerie van Economische Zaken zijn dat er binnen vijf jaar een half miljoen. Vorig jaar kochten Chinezen in Amsterdam al meer diamanten dan de Japanners dat deden. En er zíjn natuurlijk heel veel Chinezen. Als straks van de 1,3 miljard Chinezen er driehonderd miljoen tot de middenklasse behoren, en als zij eens per jaar hier op vakantie komen, dan veranderen ze het straatbeeld. Want er wonen in heel Europa maar driehonderd miljoen mensen. En als de middenklasse van India er ook nog gezellig bij komt…”
Maar is dat nou een aziatisering van Europa?
“We willen natuurlijk wel aan ze verdienen als ze hier op vakantie komen. Dus we zullen ervoor zorgen dat ze in onze restaurants met stokjes kunnen eten en dat ze kleren kunnen kopen in hun maten. Je ziet nu al dat trendy clubs in Amsterdam en Berlijn Chinees ingericht zijn. Kijk eens hoeveel boeddhabeelden er bij Nederlanders in de huiskamer staan. In de moderne popmuziek hoor je Aziatische invloeden.”
Is er niet eerder sprake van een globale verwatering: dat alle culturen op elkaar reageren en met elkaar mengen?
“Klopt, het is een glijdende schaal, maar op een gegeven moment wil er altijd eentje dominant zijn. Die dominantie lag tot nu toe in het Westen, en zal nu naar de andere kant doorslaan.”
Maakt het westerse ideaalbeeld – blond, luidruchtig, snel – plaats voor een oosterse held: zachtmoedig, kalm en met een gekleurde huid?
“In China zie je nu veel advertenties met halfbloedjes als fotomodel. Die zijn een groter succes dan het traditionele blonde fotomodel uit het Westen. Hetzelfde geldt voor Aziatische films; onze Brad Pitts worden vervangen door halfbloedjes. Het is een tussenfase, denk
ik: op een gegeven moment zullen ze hun eigen lokale helden kiezen. Bijvoorbeeld iemand als de Indiër Lakshmi Mittal, nummer drie op de lijst van rijkste mensen ter wereld. Een heel ander type dan Bill Gates: heel rustig, altijd goed gekleed, stijlvol.”
Het nieuwe Europa wordt in Oost-Europa gevestigd
Adjiej Bakas
Is het voor u met uw Indiase bloed niet ook een beetje wishful thinking om de oosterling als nieuwe held aan te wijzen?
“Neenee. Mijn grootouders komen uit India; ik ben in Suriname geboren en ik woon nu langer in Nederland dan ik ooit ergens heb gewoond. Mijn loyaliteit ligt hier. Mijn wishful thinking zou een sterk Europa betreffen, maar ik zie dat jammer genoeg niet gebeuren. Van de andere kant: we hebben hier al vijfhonderd jaar hard gewerkt, misschien vinden we het nu wel even mooi geweest en pakken we over een eeuw de draad weer op.”
U denkt dat de islam hier steeds meer macht krijgt en dat Europa Eurabia gaat worden.
“In West-Europa hebben moslims geleidelijk aan vrij veel informele macht gekregen. Vooral doordat ze in steden zitten, en steden zijn de motoren van een land. En doordat linkse blanken hun kant kiezen. Stel, een chimpansee woont in een dierentuin in een kooi met een gorilla. Ooit geprobeerd een banaan te delen met een gorilla? Hij gaat er altijd met de banaan vandoor en de chimpansee blijft met de schillen zitten. Dan gaat de chimpansee klagen bij de baas van de dierentuin en die zegt: ik wil de boel bij elkaar houden. Dan krijgt de gorilla zijn zin.”
Nu schildert u moslims af als gevaarlijke apen.
“Natuurlijk niet, dit voorbeeld is niet kwetsend bedoeld. Mijn halve familie is islamitisch. Het gaat erom dat we mensen hebben binnengehaald met een cultuur die heel ver afstaat van de onze. Daar kun je alleen mee dealen als je je heel nuchter en zakelijk opstelt. Met een weg-met-ons-mentaliteit laat je hen de boel overnemen. Een land als Argentinië telt 800.000 moslims; die spreken geen Blubblubblub maar allemaal Spaans, en hun kinderen heten Dolores en Maria en niet Fatima of Mohammed. Geen baard, hoofddoekje of tulband te zien. Geloven doen ze thuis. De Argentijnen stelden heel zakelijk regels en dat begrepen die mensen.”
Europa wordt toch ook harder ten opzichte van immigranten?
“In woorden, niet in daden. Het verbaast mij dat hier nog steeds nieuwe moskeeën kunnen worden gebouwd. In geen enkel islamitisch land mag je kerken of synagoges bouwen. Gelijk oversteken, zou ik zeggen. Elke dag zie je meer hoofddoekjes in de straten. Ondanks alle stoere praat zijn we niet in staat het terrorisme te bestrijden.”
Westerse moslims zullen ook gaan seculariseren.
“Ongetwijfeld, maar anderen gaan radicaliseren, en die nemen de liberale moslims in gijzeling.”
Maar hoe zat het nou met Eurabia?
“Dit deel van Europa – ik bedoel Nederland, België, Engeland, Frankrijk, Spanje en Portugal – gaat straks fuseren met de Maghreb en wordt Eurabia. Het nieuwe Europa wordt in Oost-Europa gevestigd, op de fundamenten van de oude Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. Oost-Europa staat te trappelen om mee te doen na vijftig jaar stalinisme. Dit is hun wederopbouw. Wij hebben zestig jaar vrede en vrijheid achter de rug; daar word je een beetje verwend van.”
Staat die Eurabia-trend niet haaks op de trend van aziatisering? Wordt het nou Allah of Boeddha?
“Boeddha voor wie hier op vakantie komt en Allah voor wie hier woont.”
U voorziet ook een spirituele revolutie. Hadden we die niet al achter de rug met new age?
“Wanneer wetenschap en technologie zich heel snel ontwikkelen, gaan mensen dingen doen die God vroeger deed en worden ze zenuwachtig. En dan worden ze gelovig. Dat zag je tijdens de Industriele Revolutie; toen nam het aantal christen-fundamentalisten in Amerika toe van tien naar dertig procent. Nu heb je weer zo’n periode; onder andere daardoor heeft Bush de verkiezingen gewonnen. In Nederland gelooft negentig procent van de mensen in ‘iets’.”
Dat is geloven op een koopje. Je hoeft er niets voor te doen of laten.
“Ben ik het mee eens. Maar als dat mensen nou helpt om met al die technologie te leven…”
Maar is dat nou een spirituele revolutie?
“Ik denk van wel, omdat we lange tijd het nietsisme hadden. De atheïsten en agnosten waren in de meerderheid.”
U ziet die zelfgekozen familie ook taken van de verzorgingsstaat overnemen.
“Ik ken Zuid-Amerikaanse vrouwen die in groepjes van vijf de kinderopvang regelen: ze werken vier dagen per week en de vijfde dag zorgt een van hen voor de kinderen van alle vijf. Dan hoeven die niet op de wachtlijst van de veel te dure crèche. Zo heb je ook vijftigers die overwegen als groep een stel appartementjes te kopen om zo een soort privé bejaardentehuis te maken. Leuke ontwikkelingen.”