Klokkenluiders
Paul van Buitenen en Ad Bos hebben maar één ding gemeen: ze werden bekend als klokkenluiders.
De eerste werkte als ambtenaar in Brussel en onthulde in 1999 fraudeschandalen bij de Europese Unie, de tweede bracht als medewerker van een bouwonderneming in 2001 de zeer omvangrijke fraude in de Nederlandse bouwsector aan het licht.
Vorige week kwamen beiden op dezelfde dag in het nieuws. Van Buitenen haalde bij de Europese verkiezingen met één klap bijna 350.000 stemmen binnen, een prestatie die pas goed duidelijk wordt bij vergelijking met de VVD, die met ruim 625.000 stemmen genoegen moest nemen.
Voor Van Buitenen een dag van triomf, voor Bos een enorme tegenvaller. Premier Balkenende had hem zojuist per brief laten weten dat hij op financiële steun van de overheid niet behoefde te rekenen. Bos had hulp gevraagd: hij zit thuis en ziet geen kans weer aan de slag te komen.
Ook Van Buitenen heeft het aanvankelijk moeilijk gehad. Toen hij begin 1999 schriftelijke bewijzen van geknoei in handen van het Europese Parlement en de Europese Rekenkamer stelde, werd hij prompt geschorst. En toen die Rekenkamer, uiteraard, interesse toonde voor zijn bevindingen, kreeg Rekenkamer-voorzitter Friedmann een boze brief van de voorzitter van de Europese Commissie, Jacques Santer: hoe hij, Friedmann, het in zijn hoofd haalde iemand als Van Buitenen, een middelbaar ambtenaar, te ontvangen.
In de kwestie-Bos neemt Balkenende net zo’n arrogante houding aan. In plaats van Bos te bedanken voor zijn moed, laat hij hem weten dat hij niets bijzonders heeft gedaan omdat ‘op eenieder de maatschappelijke plicht rust om misstanden in de samenleving aan het licht te brengen’.
Met permissie gezegd: dit is de goedkoopste opmerking die je in de gegeven omstandigheden kunt maken. Het is wel zeker dat 99 van de 100 mensen, in een vergelijkbare positie als Bos (en Van Buitenen), er geen moment over zouden denken uit de school te klappen. Ze weten dat ze zichzelf voor de leeuwen gooien. Indien Balkenende zo vol is van waarden en normen als hij voortdurend beweert, zou het hem sieren te doen wat meerdere Kamerleden hebben gevraagd: Ad Bos steun toezeggen en voorts een regeling laten ontwerpen op grond waarvan klokkenluiders in de toekomst meer gewaardeerd en beter beschermd worden. Anders blijft de normen-en-waardendiscussie niet meer dan tandeloos gemompel.