Van prins Pils tot koning Willem IV
Eerst was hij nog een brokkenpiloot, een hol (bier)vat, maar inmiddels kan hij in de media geen kwaad meer doen. Het opgefriste imago van Willem-Alexander.
Parool-columnist Theodor Holman staat niet bekend om zijn warme gevoelens voor de mensheid, laat staan voor leden van het koningshuis. Maar afgelopen zondagavond was hij in het TV-programma Het elfde uur vol lof over Willem-Alexander. “Een intelligente jongen.” Beroepsquerulant Willem Oltmans was al even positief. “Een paar jaar geleden, in Zuid-Afrika, dacht ik nog: Jongen, jij leert het nooit. Maar hij is gegroeid in zijn rol.”
Hé, hebben we het over dezelfde persoon? Tot voor kort was de kroonprins de droom van elke leuke-stukjesschrijver die met een gebrek aan inspiratie kampte. Een wat vadsige jongeman die, als hij niet met zijn Volvo 850 in de sloot lag, wel ergens in een vangrails op de Duitse Autobahn te vinden was. Een hol (bier)vat. Prins Pils!
Vanaf de dag dat het blonde, frisse prinsje Alex de uit de kluiten gewassen student Willem-Alexander werd, zijn hem hoon en spot in de media ten deel gevallen. Waarschijnlijk was het de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) ook opgevallen. Ongeveer tweeëneenhalf jaar geleden werden de eerste pogingen gedaan om het imago bij te stellen. Het startschot werd gegeven door Paul Witteman, die Willem-Alexander uitgebreid mocht interviewen. In het vraaggesprek wist deze het beeld van losbol van zich af te schudden, maar de commentatoren hadden weer wat anders te klagen: een houten klaas, een vroeg-oude jongen, luidde het. Er werd geschamperd over de mededeling van de prins dat hij zich in ‘watermanagement’ wilde verdiepen. Watermanagement! Hilarisch.
Maar de ironie wil dat de bezigheden van Willem-Alexander met alles wat klotst
en kolkt achter de dijken de ommekeer in de beeldvorming hebben betekend. Afgelopen maart was hij voorzitter van het zes dagen durende Wereld Water Forum. Het leek wel alsof het georkestreerd was om de prins te laten vlammen. “Iedereen dacht: wat weet die jongen daar nou van? Hij moet gewoon een baantje hebben,” zegt Frits Wester, politiek verslaggever van RTL-nieuws en voormalig adviseur van Elco Brinkman. “Maar als je hem daar bezig zag — hoe hij met die demonstratie omging, ministers die toespraken hielden tot de orde riep, dat oogstte bewondering. Hij deed dat goed, sprak helder.”
Een heel verschil met het interview dat Wester aan de vooravond van het forum met hem had. “Welke vraag je ook stelde, je kreeg telkens van die voorgekauwde antwoorden. Waarom wordt hij zo in een keurslijf gedwongen? De RVD moet niet al te bezorgd over hem zijn. Je ziet dat hij eigenlijk op zijn best is als hij improviseert; hij valt niet in zeven sloten tegelijk.”
Als er tegenwoordig al brokken worden gemaakt, is dat door zijn moeder, vindt Wester. Die kwam met die onhandige opmerking dat in de pers ‘de leugen regeert’. “En het is me opgevallen dat Willem-Alexander makkelijker te benaderen is door de media.”
De imago’s van Beatrix en Willem-Alexander lijken wel twee communicerende vaten. Charles Huijskens, auteur van het boekje Majesteit en media: “Met de groeiende irritatie over Beatrix, komt Willem-Alexander beter uit de verf.
Haar aanpak heeft lang goed gewerkt. Het paste bij het tijdsbeeld van de jaren tachtig en begin jaren negentig: de tijd van Lubbers en no nonsense. Ik kan me een verhaal in, nota bene, Vrij Nederland herinneren waarin ze heel positief werd beschreven. Beatrix was wel wat hautain, maar ook een zakenvrouw die haar zaakjes perfect voorbereidde.”
Maar de tijden zijn veranderd. “We leven in een periode van openheid, transparantie… Kijk naar het bedrijfsleven, naar de commissie-Peters over corporale governance. Je kunt niet meer wegkomen met de opmerking: ik reageer niet, want ik ben er niet voor in de stemming. Willem-Alexander is warmer en minder afstandelijk dan zijn moeder.”
Media-adviseur Mark Blaisse: “Willem-Alexander onderhoudt veel contacten met de burgermaatschappij. Maar nooit lekt er een verhaal over hem uit. Waarom niet? Hij heeft een hoog sympathie-gehalte, in tegenstelling tot zijn moeder. Dat is een bijzondere kwaliteit, die het koningshuis zeker in deze tijden goed kan gebruiken.”
Op diners en lunches heeft Blaisse hem leren kennen als een intelligente, ontwapenende man. “Dan vraagt hij ineens: wat vindt u nu van de discussie over het koningschap? Hij snijdt rustig taboes aan, daar schrikt hij niet voor terug.
“Van Beatrix horen we de laatste tijd niet veel, behalve dan dat ze geïrriteerd rondloopt. Willem-Alexander stáát er ineens. Water, Japan, sport — het is een beetje van hem. Dat is bewust beleid. Hij overlegt natuurlijk veel met Beatrix. Hij wordt getest, er wordt gekeken of hij onder druk geen fouten maakt. Het is een vak, hë.”
Is de ‘nieuwe’ Willem-Alexander een gevolg van zijn persoonlijke groei of het product van rijksvoorlichters? Zit er een mannetjesmaker achter ‘koning Willem IV’, zoals hij door de Volkskrant is gedoopt? Reclamegoeroe Paul Turken van bureau FHV: “Spin doctors? Ach, welnee, joh, daar geloven we hier niet in. Alleen Brinkman heeft er ooit een gehad, maar dan deed hij zijn shuffle en zag je achter in de zaal die kale (Frits Wester —red.) staan, en iedereen dacht: Brinkman is een buikspreekpop. Nederland is een klein, overzichtelijk landje; we leven op elkaars lip en zien heel goed wat wel of geen natuurlijk gedrag is.”
Hoe zou Turken het ‘merk’ Willem-Alexander willen omschrijven? “Waar ik naar kijk, is: welke waarde straalt hij uit? Dan zeg ik: hij is charmant, toont moed, maar is ook bedachtzaam. Zijn gedrag past bij het verwachtingspatroon dat van iemand van zijn leeftijd bestaat. En als image, verwachting en performance op elkaar aansluiten, zit je goed.”
“Hij is nu op een leeftijd dat je zegt: het feesten houdt een keer op,” zegt Huijskens. “Het was allemaal te veel Erica Terpstra, zowel in omvang als in gedrag. Eerst liep men met haar weg, maar toen ze staatssecretaris werd, zag je de verpletterende leegheid die erachter zat. En dat jagen en vliegen van de prins… Wie wil nou een piloot als staatshoofd?”
Advies van Huijskens: “Ga nog meer op Wim Kok lijken! Dat willen we kennelijk in Nederland. Wie willen we eventueel als president? Kok dus. Onberispelijk, tikkeltje saai, integer en betrouwbaar, keurig maar niet te frivool gekleed.”
Het mag banaal klinken, maar uiterlijkheden zijn belangrijk in de beeldvorming, zegt Mark Blaisse. “Hij is slank geworden. Natuurlijk speelt dat een rol! We willen een esthetische koning. Hij beweegt weer als een fitte vent. Dat past bij ons beeld van de gedisciplineerde, energieke vorst.
“Hij blijft natuurlijk gehandicapt met dat blosserige gezicht. Dat is zoiets als een zachte g. Daar kom je niet van af. Als je een beetje een boerenkop hebt en er niet uitziet als de adellijke Spanjaard met het krulletje in zijn haar of de Oostenrijker met de geprononceerde neus, dan ben je al in het nadeel.
“Aan de andere kant: hij is wel groot. Dat is ontzettend belangrijk. Hij is een blonde reus. Die Japanse kroonprins was natuurlijk een lachertje vergeleken met hem.”
Alle deskundigen zijn het over één ding eens. Beatrix moet niet te lang wachten voor ze Willem-Alexander de troon laat bestijgen.
Huijskens: “Prins Charles is het nachtmerrie-scenario: die moet veel te lang in de wachtkamer zitten.”
Blaisse: “Hoe oud is Willem-Alexander nou geworden? Drieëndertig? Aha. De Christus-leeftijd. Perfect.”