Frits Bolkestein over Ayn Rand
Frits Bolkestein over The Fountainhead van Ayn Rand.
“Veertig jaar geleden heb ik The Fountainhead gelezen en een paar details zijn me altijd bijgebleven. Een van de hoofdpersonen, die man had een krant, stond aan een lessenaar te schrijven in koeieletters van een paar centimeter. Verder weet ik nog dat hij ieder jaar een andere maîtresse had die na gebruik met een schitterend cadeau werd afgedankt.
“Wat Ayn Rand bepleit is geen liberalisme maar libertarisme, en daarvan dan de Rambo-variant. Dat mag oppervlakkig gezien een zekere bekoring hebben, het is wel de bekoring van iemand als Sylvester Stallone. Het is een verlangen naar de Sturm-und-Drang-periode van het Amerikaanse kapitalisme. Het is de wereld van de Vanderbilts en de Carnegies, de olie- en staalbaronnen die aan de wieg van het Amerikaanse kapitalisme hebben gestaan.
“Marx noemde dat stadium ‘ the primitive accumulation ofcapita, het moment waarop het kapitaal wordt gevormd om de economische ontwikkeling tot stand te brengen. Een dergelijke fase hebben we ook in Europa gekend. In ons land is dat het tijdperk geweest van de textielbaronnen in Leiden en de Regout-fabrieken in Maastricht. Maar die tijd is godzijdank voorbij en het gaat me te ver nu met een geromantiseerde versie te komen van die hardvochtige periode.
“Het kapitalisme in haar pure, zuivere vorm, zoals Rand dat beschrijft, kan trouwens niet eens bestaan. Zelfs kapitalisme heeft een krachtige staat nodig; er moet toch iets als vennootschapsrecht zijn, een faillissementswet, een beurs met regels en rechtbanken waar de nakoming van een contract kan worden geeist. Het is een illusie te denken dat het kapitalisme in een vacuüm kan voortbestaan. “De leer van Rand heeft iets van een utopie en daar ben ik te sceptisch voor. Meestal gaat het zo: hoe groter de utopie, des te groter de ellende. De trein naar Utopia komt niet zelden bij de goelag tot stilstand.”